Écrits anonymes sur la musique :
XIe siècle
Écrits relatifs à la musique (
580-1764) :
Index chronologique
Accentus acutus
anonyme XIe-XIIe
Accentus acutus. Accentus brevis
Manuscrits
- Ms. Conv. Soppr. F. III. 565, Firenze, Biblioteca Nazionale, XIe et
XIIe siècle, f. 69v
Éditions
- FERRETTI PAOLO M., I manoscritti musicali Gregoriani dell' archivio di
Montecassino. Dans «Casinensia» (1) 1929, p. 195
- MEYER CHRISTIAN, Mensura monochordi. La division du monocorde (IXe-XVe
siècles). Paris 1996, p. 83
Ad iudicium primi
anonyme XIe
Ad iudicium primi toni haec antiphona ponitur [...]
Manuscrits
- Ms. 150, Oxford, St. Johns's College, origine française, XIe (pour la
partie musicale), f. 24
Anonyme de Leipzig
Anonyme XIe
Anonymus Lipsiensis
Grecam litteram ideo moderni maluerunt ponere quam latinam (traité et tonaire, vers 1075)
Manuscrits
- Ms. 1492, Leipzig, Universitätsbibliothek
Éditions
- SOWA HEINRICH, Quellen zur Transformation der Antiphonen. Tonar- und
Rhythmusstudien. Kassel 1935, p. 154-160
Anonyme du Vatican
Anonyme XIe
Quid est cantu? peritia musice artis inflexio vocis et
modulatio
Manuscrits
Ms. Pal. lat. 235, Roma, Biblioteca Vaticana, fin XIe siècle, f.
38v-39r
Éditions
- GIETMANN GERHARD, Choralia. Dans «Kirchenmusikalisches Jahrbuch» (19)
1905, p. 53-120 [trad.]
- WAGNER PETER, Un piccolo trattato sul canto ecclesiastico in un
manoscritto del secolo X-XI. Dans «Rassegna gregoriana» (3) 1904, p.
481-484
Bibliographie
- BEYSSAC GABRIEL, A propos de l'Anonyme Vatican: Quid est cantus. Dans
«Rassegna gregoriana» (6) 1907, p. 520-522
- FLOROS CONSTANTIN, Universale Neumenkunde [3 v.]. Kassel 1970, (II) p.
76, 132
Anonyme de Venise
I
Anonyme XIe
Omnes numeri pertinentes ad proportionem musicae artis
Manuscrits
- Ms. lat. Z. 497 (1811), Venezia, Biblioteca Marciana.
Éditions
BOWER CALVIN M. (1938), An 11th-century Italian Gloss on Cassiodorus:
New Evidence Concerning Medieval Instruments. Dans «Festschrift für H.
Leuchtmann zum 65. Geburtstag», Tutzing 1993, p. 87-88
Anonyme de Venise
II
Anonyme XI
Primi et secundi toni initium et finis
Manuscrits
- Ms. lat. Z. 497 (1811), Venezia, Biblioteca Marciana,
Éditions
- BOWER CALVIN M. (1938), An 11th-century Italian Gloss on Cassiodorus:
New Evidence Concerning Medieval Instruments. Dans «Festschrift für H.
Leuchtmann zum 65. Geburtstag», Tutzing 1993, p. 90-91
Anonyme de Wolf II
Anonyme de Hüschen 70
Anonyme XIe
Belgique
Quindecim chorde habentur in monocordo secundum Boetium
Manuscrits
- Ms. 1988, Darmstadt, Hessische Landes- und Hochschulbibliothek,
origine liègeoise, fin XIe siècle (f. 147-189v) f. 182-189v
- Ms. 8° 93, Erfurt, Wissenschaftliche Allgemeinbibliothek
Éditions
- WOLF JOHANNES, Ein anonymer Musiktraktat des elften bis zwölten
Jahrhundert. Dans «Vierteljahresschrift für Musikwissenschaft» (9) 1893 ,
p. 186-234
Bibliographie
- ROTH F. W. E., Ein musikalischer Codex des XI./XII. Jahrhunderts in
Darmstadt. Dans «Vierteljahresschrift für Musikwissenschaft» (3) 1887, p.
488-490
- –, Musikhandschriften der Darmsdtäter Hofbibliothek. Dans
« Monatshefte für Musikgeschichte » (20) 1888, p. 64-73,
82-92
Autenticus protus
cum plage
Anonyme XIe
Autenticus protus cum plage suo fimen habet in lychanos ypaton
[...] (sur les modes)
Manuscrits
- Ms. Cpv 51, Wien, Österreichische Nationalbibliothek, XIIe siècle, f.
52v-52r
- Ms. lat. 1492, Leipzig, Universitätsbibliothek der Universität zu
Leipzig, f. 99r
- Ms. lat. 1493, Leipzig, Universitätsbibliothek der Universität zu
Leipzig, f. 53r
- Ms. Clm 9921, München, Bayerische Staatsbibliothek, originaire de
Ottobeuren, daté 1064 (contestée par Irtenkauf qui propose 1160), f.
17r
- Ms. Clm 18937, München, Bayerische Staatsbibliothek, seconde moitié
XIe siècle (rédigé entre autres par Otloh de Saint-Emmeram), f. 278
(peut-être plus ancien), interpolé entre le Prologue et le tonaire de
Bernon
- Ms. Clm 23577, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine
bavaroise, XIe siècle, f. 77v
Éditions
- RAUSCH ALEXANDER, Die Handschrift München, Clm 14477 als
musiktheoretische Quelle. Dans «Musik in Bayern» (49) 1994, p. 22-23
Autentem Protum
Anonyme XIe
Autentem protum (formule versifiée des modes)
Manuscrits
- Ms. lat. 776 Paris, Bibliothèque Nationale, originaire de la
cathédrale Sainte-Cécile d'Albi, XIe siècle, f. 147r
Bibliographie
- KAMMERMEIER ALEXANDER, Das Graduale von Albi (Paris BN 776) (thèse).
Mainz [dir. Christoph-Hellmut Mahling]
Autenticus protus id
est
Anonyme XIe
Italie
Autenticus protus hic est auctoralis primus [...] (tradition
d'Isidore de Séville et d'Aurélien de Réômé)
Autenticus protus id est auctoritas prima [...]
Manuscrits
- Ms. lat. oct. 265, Berlin, Staatsbibliothek Preußischer Kulturbesitz,
origine italienne supposée, début XIe siècle, f. 1, Autenticus protus id est auctoritas prima [...]
- Ms. Lat. 780, Paris, Bibliothèque nationale, origine narbonnaise, XIe
siècle, f. 122v-130v
- Ms. 1084, Paris, Bibliothèque nationale, originaire de l'abbaye St.
Gérald d'Aurillac, XIe siècle, f. 155r-158v
- Ms. 1118, Paris, Bibliothèque nationale, origine du Sud de la France,
daté de v. 1050 pour cette partie, f. 104r-114v
- Ms. Lat. 1121, Paris, Bibliothèque nationale, originaire de l'abbaye
St.-Martial de Limoges, daté d'avant 1029, f. 202r-206v
- Ms. Conv. Soppr. F. III. 565, Firenze, Biblioteca Nazionale, XIe et
XIIe siècles, f. 31r, Autenticus protus hic […]
- Ms. 318, Monte Cassino, Biblioteca Abbaziale, XIe siècle, p. 46, Autenticus protus hoc est antiquus sive auctoralis prius [...] & 52
- Ms. B 81, Roma, Biblioteca Vallicelliana, ensemble de deux manuscrits,
I, origine italienne, XIe siècle & II, XIIe siècle, (II), f. 91r, Autenticus protus hic [...]
- Ms. Reg. lat. 577 Roma, Biblioteca Vaticana, daté de I, fin XIe &
II, début XIIe siècle, f. (I) 70v, Autenticus protus hic […]
Clio gesta
Anonyme XIe
Clio gesta canens [...] complectitur omnia phebus (texte
versifié sur les 9 muses, inspiré par les satires de Perse. Additions à
usage scolaire)
Manuscrits
- Ms. II 4141, Bruxelles, Bibliothèque royale, origine allemande, XIVe
siècle, f. 68r
- Ms. Clm 19489, München, Bayerische Staatsbibliothek, XIe siècle (f.
1-64) et du XIe-XIIe siècles (f. 65-117), f. 50
- Ms. R.15.22 (944), Cambridge, Trinity College, origine anglaise,
(provenant de Christ Church, Canterbury), daté 1130-1160 ou 1175-1200
(?)
- Ms. Conv. Soppr. F. III. 565, Firenze, Biblioteca Nazionale, XIe et
XIIe siècle, f. 97rv
- Ms. Ashburnham 1051, Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana,
XIIe-XIIIe siècles, f. 60r
- Ms. 318, Monte Cassino, Biblioteca Abbaziale, originaire de S. Maria
de Albaneto, XIe siècle, p. 68
Bibliographie
LA FAGE ADRIEN DE (1801-1862), dans «Essais de diphthérographie
musicale», O. Legouix, Paris 1864; A. Knuf, Amsterdam 1964, p. 288
Cognita
omni
Anonyme XIe
Cognita omni consonantia fistularum in organis [...] (mesure des
tuyaux d'orgue)
Manuscrits
- Ms. Cpv 51, Wien, Österreichische Nationalbibliothek, XIIe siècle, f.
55r
- Ms. K 504, Karlsruhe, Badische Landesbibliothek, origine allemande
(Bamberg, Michelsberg), XIe et XIIe siècles, écritures de Frütolf et de
Thiemo, f. 43rv
- Ms. Clm 2599, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine allemande,
XIIIe siècle, f. 76v, Prima fistula ad arbitrium mensoris tendatur [...]
- Ms. Clm 5539, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine allemande
(Regensburg), fin XIIe siècle, f. 188v-189
- Ms. Clm 14965a, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine
allemande (peut-être Bamberg), début XIIe siècle, f. 29rv
- Ms. R.15.22 (944), Cambridge, Trinity College, origine anglaise,
(provenant de Christ Church, Canterbury), daté 1130-1160 ou 1175-1200
(?)., f. 126v-127r
- Ms. Bodley 300 (S.C. 2474), Oxford, Bodleian Library, origine
anglaise, début XVe siècle, 119ra
- Ms. M 17 sup., Milano, Biblioteca Ambrosiana, originaire de Laon, XIIe
siècle, f. 34v-35v
- Ms. lat. 3123, Roma, Biblioteca Vaticana, XVe siècle, f.
110v-111r
- Ms. Plimpton MS 250 (Phillipps 11727), New York, Columbia University,
Rare Book and Manuscript Library, origine italienne, daté de v. 1550
(copié sur le Ms. Lat. 3123, Roma, Biblioteca Vaticana), f. 158rv, Prima fistula ad…
- Ms. Garrett 95, Philadelphia, University of Pennsylvania, Charles
Patterson Van Pelt Library, origine anglaise, XIVe-XVe siècles, f.
174-175
- Ms. 92 1200 (Admont 494), Rochester, Eastman School of Music, Sibley
Musical Library, origine bavaroise ou autrichienne, XIIe siècle, f.
74v-75
Éditions
- GERBERT MARTIN (1720-1793), dans «Scriptores ecclesiastici de musica
sacra potissimum [3 v.]», St. Blasien 1784; Hildesheim, Olms 1967, (2) p.
286
- SACHS KLAUS-JÜRGEN, Mensura Fistularum. Die Mensurierung der
Orgelpfeifen im Mittelalter. Stuttgart 1970. (Schriftenreihe der
Walcker-Stiftung für Orgelwissenschaftliche Forschung, I.) p. 99, 101
- VIVELL CÖLESTIN, Frutolfi Brevarium de Musica et Tonarius. Akademie
des Wissenschaften in Wien. Philologisch-Historische Klasse.
Sitzungberichte. 188. Band, 2. Abhandlung, Wien 1919, p. 106-107
Bibliographie
- KLEMM R. Die Romanischen Handschriften der Bayerischen
Staatsbibliothek (1). p. 22 [n° 15]
Compilation de Paris
I
Anonyme XIe
Sunt in numeris Pythagoreorum malleorum
Manuscrits
- Ms. Lat. 7211, Paris, Bibliothèque nationale, originaire de Luxeuil en
Bourgogne, XIe-XIIe siècles, f. 145v
- Ms. Lat. 15128, Paris, Bibliothèque nationale, XIIIe-XIVe siècles, f.
120-122v
- Ms. B.P.L. 194, Leiden, Rijksuniversiteit Bibliotheek, origine
liégeoise, XIIe siècle, f. 15v (fragments)
Éditions
- LA FAGE ADRIEN DE (1801-1862), dans «Essais de diphthérographie
musicale», O. Legouix, Paris 1864; A. Knuf, Amsterdam 1964, p. 191 et
suivantes
Consona quo variae
Anonyme XIe
Consona quo variae resonet modulatio vocis
Manuscrits
- Ms. 10078/95, Bruxelles, Bibliothèque royale, XIe siècle
Éditions
- MÜLLER HANS, Bruchstücke aus der mittelalterlichen Musiktheorie. Dans
«Vierteljahresheft für Musikwisssenschaft» (1) 1885, p. 173-174
Cum autem
unusquisque
Anonyme XIe
Cum autem unusquisque sonus duos tropos contineat [...] usque ad
suppositum semitonium et tritus deponuntur
Manuscrits
- Ms. Ripoll 42, Barcelona, Arxiu de la Corona d'Aragó, originaire de
l'abbaye bénédictine S.-Maria de Ripoll, daté 1018-1046, f. 5r
- Ms. 318, Monte Cassino, Biblioteca Abbaziale, originaire de S. Maria
de Albaneto, XIe siècle, p. 120. Cum autem unusquisque sonus [...] usque ad suppositum semitonium et
tritus deponuntur
- Ms. B 81 (I), Roma, Biblioteca Vallicelliana, origine italienne, XIe
siècle, f. 83v-84r
De cantibus quae
supra
Anonyme XIe
Italie
- De cantibus quae supra modum intenduntur vel remittuntur. In
defectionibus huiusmodi [...] (modes et chant ecclesiastique)
Manuscrits
- Ms. Lat. 7461, Paris, Bibliothèque nationale, origine italienne, XIIIe
siècle, f. 25rv; Ms. lat. 7369 id., f. 71r
- Ms. B 81 (I), Roma, Biblioteca Vallicelliana, origine italienne, XIe
siècle, f. 75r-76r
- Ms. pluteo XXIX. 48, Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, XVe f.
50v-51r, fragments
Éditions
- LA FAGE ADRIEN DE (1801-1862), dans «Essais de diphthérographie
musicale», O. Legouix, Paris 1864; A. Knuf, Amsterdam 1964, 1864, p.
87-89
De divisione
monocordi
Anonyme XIe
De divisione monocordi (diatonici generis secundum Boetium) In
divide totum spacium monocordi per quatuor partes [...] meson et hypaton
constitue
Manuscrits
- Ms. 18478, München, Bayerische Staatsbibliothek, originaire de
Tegernsee, daté 1050-1075, f. 60v,
- Ms. 334 Gud. Lat. 8° (cat. 4641), Wolfenbüttel,
Herzog-August-Bibliothek, origine à St.-Ulrich et Afra, fin XIIe siècle
(après 1151), f. 100rv
- Ms. lat. 7369, Paris, Bibliothèque nationale. f. 68v-69v
- Ms. Conv. Soppr. F. III. 565, Firenze, Biblioteca Nazionale, XIe et
XIIe siècles, f. 71v
- Ms. Pluteo XXIX. 48, Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, XVe
siècle, f. 52v-53r
- Ms. lat. 5320, Roma, Biblioteca Vaticana, originaire d'Italie, daté
1476, f. 78r, interpolé dans Johannis de Ciconia, Nova Musica
Éditions
- BOWER CALVIN M. (1938), An 11th-century Italian Gloss on Cassiodorus:
New Evidence Concerning Medieval Instruments. Dans «Festschrift für H.
Leuchtmann zum 65. Geburtstag», Tutzing 1993, p. 88-89
- HERLINGER J., dans «Greek and Latin Music Theory (4), Lincoln, London
1987, p. 150-152
- MEYER CHRISTIAN, Mensura monochordi. La division du monocorde (IXe-XVe
siècles). Paris 1996, p. 5-7
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, dans «De musico-paedagogico et theorico
Guidone Aretino eiusque vita et moribus», Florence 1953, p. 160-161
De fistulis
organicis
Anonyme XIe
Bavière
De fistulis organicis. Quicumque cupit organicas fistulas metiri,
prima id est. A. faciat, quante longitudinis voluerit [...] (Mesure
des tuyaux d'orgue)
Manuscrits
- Ms. lat. 3101, Roma, Biblioteca Vaticana, origine bénédictine
bavaroise (Illminster), daté 1077, f. 72v
Éditions
- SACHS KLAUS-JÜRGEN, Mensura fistularum. Die Mensurierung der
Orgelpfeifen im Mittelalter. Dans «Schriftenreihe der Walcker-Stiftung»
(2-3), Stuttgart-Murrhardt 1970-1980
Liber
Argumentorum & Liber specierum
Anonyme XIe
De musica a quo inventa (traité dit « Liber
Argumentorum »)
Quid est musica ? Musica est species in motus vocum (traité dit
« Liber specierum »)
Manuscrits
- Ms. Lat. 7211, Paris, Bibliothèque nationale, originaire de Luxeuil en
Bourgogne, XIe-XIIe siècles, f. 115-125v & 125v
- Ms. O.9.29 (1441), Cambridge, Trinity College, origine anglaise, daté
1416 (aussi 1460), rédigé par John Wilde, traité signé Robert de Brunham,
f. 68-83v & 83v-85
- Ms. lat. 9496, Roma, Biblioteca Vaticana, XIIe siècle, f. 3v-20r &
20r-22r
Éditions
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, Expositiones in Micrologum Guidonis
Aretenis, dans «Musicologica Medii Aevi» (I), Amsterdam 1957
Bibliographie
- PESCE DOLORES, The Affinities and Medieval Transposition.
Bloomington-Indianapolis 1987, p. 23
Diapason quid est
?
Anonyme XIe
Diapason quid est ? Diapason autem est quaelibet vox gravis [...]
partium atque syllabarum disiungit (traité et formules versifiées.
consonances intervalles, tradition guidonienne)
Manuscrits
- Ms. 77 (olim Philipps 18845), Genève, Cologny, Bibliothèque Dr. Martin
Bodmer, XIIe siècle, f. 73v-75r
- Ms. lat. 1492, Leipzig, Universitätsbibliothek der Universität zu
Leipzig, f. 113r
- Ms. Ripoll 42, Barcelona, Arxiu de la Corona d'Aragó, originaire de
l'abbaye bénédictine S.-Maria de Ripoll, daté 1018-1046, f. 5
- Ms. R.15.22 (944), Cambridge, Trinity College, origine anglaise,
(provenant de Christ Church, Canterbury), daté 1130-1160 ou 1175-1200 (?),
f. 138rv
- Ms. 188, Oxford, St. John's College, origine anglaise, fin XIIe
siècle, f. 84v-85
- Ms. 173A, Oxford, Balliol College, origine anglaise, début XIIe siècle
pour cette partie, f. 80v-81
- Ms. Conv. Soppr. F. III. 565, Firenze, Biblioteca Nazionale, XIe et du
XIIe siècles, f. 2v
- Ms. 318, Monte Cassino, Biblioteca Abbaziale, originaire de S. Maria
de Albaneto, XIe siècle, p. 42-44
- Ms. B 81 (I), Roma, Biblioteca Vallicelliana, originaire d'Italie,
daté, du XIe siècle, f. 84r, seconde partie d'un traité de tradition
guidonienne. Première partie: Omnes authenti quinto loco a se
principia
- Ms. Regulae lat. 598, Roma, Biblioteca Vaticana, collection de
différents manuscris, XIIe siècle, f. 114v, interpolé avec Omnes autenti
quinto loco [...] dans les Regulis rhythmicis de Guy d'Arezzo
- Ms. ML 171 J 6 Case, Washington, Library of Congress, Music Division,
origine vénitienne, daté 1465-1477, f. 171rv
Éditions
- GÜMPEL KARL-WERNER, Spicilegium Rivipullense. Dans «Archiv für
Musikwisenschaft» (35) 1978, p. 58-61 [Ms. Ripol 42]
Diapente et
diatessaron
Anonyme XIe
Diapente et Diatessaron Symphonie et intense ac remise pariter
consonantiam [...] (formule sur les consonances, tradition
guidonienne)
Manuscrits
- Ms. Cpv 787, Wien, Österreichische Nationalbibliothek, originaire de
l'abbaye cistercienne de Baumgartenberg, fin XIIe siècle, f. 60v-61r
- Ms. 70 (71), Gent, Universiteitsbibliotheek, origine gandoise, daté
1503-1504, f. 62r
- Ms. 328, Zwettl, Stiftsbibliothek, XIIe ou du XIIIe siècle, f.
165r
- Ms. XIX.C.26, Praha, Národní knihovna (dríve Universitní knihovna),
origine liégeoise, daté de v. 1100, f. 40
- Ms. Lit. 160, Bamberg, Staatsbibliothek, origine supposée à Bamberg,
XIIe siècle, f. 22v
- Ms. 4° Mss. Math. 1, Kassel, Landesbibliothek und Murhardsche
Bibliothek der Stadt Kassel, origine allemande, XIIe siècle, f. 18, Dyapente et Dyatessaron symphonie [...]
- Ms. lat. 1493, Leipzig, Universitätsbibliothek der Universität zu
Leipzig, f. 22v
- Ms. Clm. 9921, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine allemande
(Ottobeuren), daté 1160, f. 19
- Ms. Clm 14836, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine
bavaroise, XIe siècle, f. 135v
- Ms. 334 Gud. Lat. 8° (cat. 4641), Wolfenbüttel,
Herzog-August-Bibliothek, origine à St.-Ulrich et Afra, fin XIIe siècle
(après 1151), f. 136v-137
- Ms. Ripoll 42, Barcelona, Arxiu de la Corona d'Aragó, originaire de
l'abbaye bénédictine S.-Maria de Ripoll, daté 1018-1046, f. 5
- Ms. Nouv. Acq. Lat. 443, Paris, Bibliothèque nationale, origine à
l'abbaye de Fleury, XIe siècle (f. 1-28), du XIIe ou XIIIe siècle (f.
29-36), f. 36b
- Ms. 2, Saint-Claude, Bibliothèque Municipale, XIe siècle,
- Ms. Conv. Soppr. F. III. 565, Firenze, Biblioteca Nazionale, XIe et
XIIe siècles f. 74r
- Ms. Pluteo XXIX. 48, Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, daté XVe
siècle, f. 54r
- Ms. Pal. lat. 235, Roma, Biblioteca Vaticana, ensemble de différents
manuscrits dont la partie musicale est datée de la fin du XIe siècle, f.
57v
- Ms. Pal. lat. 563, Roma, Biblioteca Vaticana, XIIe siècle, f.
141v
- Ms. Regulae lat. 1424, Roma, Biblioteca Vaticana, daté de vers l'an
1000, f. 2r
- Ms. B.P.L. 194, Leiden, Rijksuniversiteit Bibliotheek, origine
liégeoise, XIIe siècle, f. 43v
- Ms. Ludwig XII 5 (Philipps 12145), Malibu, CA, The J. Paul Getty
Museum, origine anglaise, XIIe siècle, f. 37
Éditions
- GERBERT MARTIN (1720-1793), dans «Scriptores ecclesiastici de musica
sacra potissimum [3 v.]», St. Blasien 1784; Hildesheim, Olms 1967, (I) p.
150
- COUSSEMAKER CHARLES-EDMOND-HENRI DE (1805-1876), dans «Scriptorum de
musica medii aevi novam seriem a Gerbertina» [4 v.]. Durand, Paris
1864-1876; Olms, Hildesheim 1963, (II) p. 382a
- SCHMID HANS (éd.), Musica et Scolica enchiriadis una cum aliquibus
tractatulis adiunctis. Bayerische Akademie der Wissenschaften,
Veröffentlischungen der Musikhistorischen Kommission (3), München 1981, p.
47
Bibliographie
- GÜMPEL KARL WERNER, dans «Archiv für Musikwisenschaft» (35) 1978, p.
57
- SCHMID HANS, Musica et Scolica Enchiriadis una cum aliquibus
tractatulis adiunctis. München 1981, p. 47
- WOLF JOHANNES, Handbuch der Notationskunde (I). Leipzig 1913 (Kleine
Handbücher der Musikgeschichte)
Diatessaron
etiam consonantiam
Anonyme XIe
Allemagne
Diatessaron etiam consonantiam duobus tonis et semitonio
[...]
Manuscrits
- Ms. 1050 Helmst. (cat. 1152), Wolfenbüttel, Herzog-August-Bibliothek,
origine allemande, XIe siècle (avec prudence, après 1045), f. 15rv
Éditions
- GERBERT MARTIN (1720-1793), dans «Scriptores ecclesiastici de musica
sacra potissimum [3 v.]», St. Blasien 1784; Hildesheim, Olms 1967, (I) p.
159
- SCHMID HANS (éd.), Musica et Scolica enchiriadis una cum aliquibus
tractatulis adiunctis. Dans «Veröffentlichungen der Musikhistorischen
Kommission» (3), Bayerische Akademie der Wissenschaften, München 1981, p.
21
France
Dic mihi quot formae sunt cantus [...]
Manuscrits
- Ms. 150, Oxford, St. Johns's College, origine française, XIe (pour la
partie musicale), f. 24
Italie
Commentum super tonos. Dilectissimo coepiscopo E, A dispensante
divina gratia episcopus [...] (échange épistolaire de deux évêques à
propos des huit tons)
Manuscrits
- Ms. lat. oct. 265, Berlin, Staatsbibliothek Preußischer Kulturbesitz,
origine italienne supposée, début XIe siècle, f. 1-8v
- Ms. VIII D 14, Napoli, Biblioteca Nazionale, origine française, daté
XIIe-XIIIe siècles
Éditions
- SCHOLA PALAEOGRAPHICA AMSTELODAMENSIS, De numero tonorum litterae
episcopi A. ad coepiscopum E. missae ac commentum super tonos episcopi E.
(ad 1000). Dans «Divitiae Musicae Artis» (A. I.), Buren 1975
Differentia
apotomes
Anonyme XIe
Allemagne
Differentia apotomes (tableaux des tétracordes, division du ton
en 2 demi-tons inégaux)
Manuscrits
- Ms. Clm 14836, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine
bavaroise, XIe siècle, f. 127v
Éditions
- FRIEDLEIN GOTTFRIED (éd.), Anicii Manlii Torquati Severini Boetii de
institutione arithmetica libri duo: De institutione musica libri quinque.
Leipzig 1867, p. 264
- SACHS KLAUS-JÜRGEN, Mensura fistularum. Die Mensurierung der
Orgelpfeifen im Mittelalter. Dans «Schriftenreihe der Walcker-Stiftung»
(2-3), Stuttgart-Murrhardt 1970-1980, (II) p. 183-186
- SCHMID HANS (éd.), Musica et Scolica enchiriadis una cum aliquibus
tractatulis adiunctis. Dans «Veröffentlichungen der Musikhistorischen
Kommission» (3), Bayerische Akademie der Wissenschaften, München 1981, p.
213
Dimidium
proslambanomenos
Anonyme XIe
Dimidium proslambanomenos est mese [...] diatessaron eorum [...] (division du monocorde)
Manuscrits
- Ms. 10078/95, Bruxelles, Bibliothèque royale, XIe siècle, f. 45
- Ms. XIX.C.26, Praha, Národní knihovna (dríve Universitní knihovna),
origine liégeoise, daté de v. 1100, f. 12
- Ms. 130, Chartres, Bibliothèque municipale, IXe et Xe siècles, f. 29v.
Ce manuscrit a été détruit en 1944, copie des f. 1-29 à l'abbaye de
Solesme, microforme du manuscrit complet à l'Instituut voor Middleeuwse
Muziekwetenschap, Amsterdam
- Ms. Harley 3199, London, British Library, origine française ou
anglaise, fin XIe siècle pour la partie musicale, f. 69v-70; Ms. Sloane
1621, id., origine allemande, XIe siècle, f. 4
- Ms. 1965, Kraków, Biblioteka Jagiełłonska, origine polonaise
(Cracovie), daté 1445-1448, f. 26v & 39
Éditions
- GERBERT MARTIN (1720-1793), dans «Scriptores ecclesiastici de musica
sacra potissimum [3 v.]», St. Blasien 1784; Hildesheim, Olms 1967, (I) p.
313-314
- BERNHARD MICHAEL, Clavis Gerberti (1). Dans Dans «Veröffentlichungen
der Musikhistorischen Kommission» (7), Bayerische Akademie der
Wissenschaften, München 1989
Bibliographie
- MÜLLER HANS, Hucbalds echte une unechte Schriften über Musik. Leipzig
1884, p. 14
Voir: Bernelin
Emisperium quid
est?
Anonyme XIe
Emisperium quid est ? (formule versifiée dans la tradition
guidonnienne)
Manuscrits
- Ms. Lat. 3713, Paris, Bibliothèque nationale, origine française, XIIIe
siècle, f. 38
- Manuscrit Conv. Soppr. F. III. 565, Firenze, Biblioteca Nazionale,
XIe-XIIe siècles, f. 69r-102r [f. 69rv : De difinitione vocis secundum Boetium. Transcription par Christian Meyer ]
Éditions
- GERBERT MARTIN (1720-1793), dans «Scriptores ecclesiastici de musica
sacra potissimum [3 v.]», St. Blasien 1784; Hildesheim, Olms 1967, (I) p.
331
Epilogus
rhythmicus
Anonyme XIe
Epilogus rhythmicus in modorum formulis. Ars humanas instruit
loquelas [...] (formule versifiée sur les modes rythmiques)
Manuscrits
- Ms. Lat. 10508, Paris, Bibliothèque nationale, origine à
Saint-Evroult, XIIe siècle, f. 156v-157v
- Ms. B 81, Roma, Biblioteca Vallicelliana, ensemble de deux manuscrits,
I, origine italienne, XIe siècle & II, XIIe siècle, (II), f.
87v-90r
- Ms. Rawl. C. 270, Oxford, Bodleian Library
- Ms. ML 171 J 6 Case, Washington, Library of Congress, Music Division,
origine vénitienne, daté 1465-1477, f. 172rv
Éditions
- COUSSEMAKER CHARLES-EDMOND-HENRI DE (1805-1876), dans «Scriptorum de
musica medii aevi novam seriem a Gerbertina» [4 v.]. Durand, Paris
1864-1876; Olms, Hildesheim 1963, (I) p. 110-115
Bibliographie
- SCHNEIDER MAX, Geschichte der Mehrstimmigkeit (2). p. 74 [note 3]
Eptaphonus
Anonyme XIe
Eptaphonus, strophicus, punctum [punctus], porrectus, oriscus
[...] (tableau de neumes et formule mnémotechnique)
Manuscrits
- Ms. Cpv 1595, Wien, Österreichische Nationalbibliothek, originaire de
l'abbaye de Schönthal, XIIe siècle, f. 86v
- Ms. Cpv 2502, Wien, Österreichische Nationalbibliothek, XIIe siècle,
f. 39v-40
- Ms. Cpv 4702, Wien, Österreichische Nationalbibliothek, XIVe siècle,
f. 88r
- Ms. Cpv 5003, Wien, Österreichische Nationalbibliothek, f. 196r
- Ms. II 4141, Bruxelles, Bibliothèque Royale, XIVe siècle, f. 33r
(Frutolf)
- Ms. Rh 62, Zürich, Zentralbibliothek, originre à l'abbaye de
Reichenau, XIIe siècle
- Ms. V.F.6 (928), Praha, Národní knihovna (dríve Universitní knihovna),
origine à Prague (Université), première moitié XVe siècle, f. 98
- Ms. Lat. qu. 106, Berlin, Staatsbibliothek Preußischer Kulturbesitz,
origine allemande, XIe siècle (f. 157-169), et du XIIe siècle (f. 170 et
suivants), f. 185
- Ms. Ampl. 8° 93, Erfurt, Wissenschaftliche Allgemeinbibliothek, f.
43r
- Ms. Ampl. 8° 94, Erfurt, Wissenschaftliche Allgemeinbibliothek, f.
51v
- Ms. K 505, Karlsruhe, Badische Landesbibliothek, origine à Bamberg,
XIIe-XIIIe siècles, f. 46 & 47v
- Ms. St.-Thomas 391, Leipzig, Universitätsbibliothek der Universität zu
Leipzig, f. 8v
- Ms. Clm 9921, München, Bayerische Staatsbibliothek, daté 1064
(Irtenkauf propose 1160 en raison des pages notées sur lignes), f.
20v
- Ms. Clm 17142, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine
allemande, XIe-XIIe siècles, f. 140
- Ms. Clm 18961, München, Bayerische Staatsbibliothek, fin XIIe siècle,
f. 54
- Ms. 8° Cod. Ms. 375 (Cim 13), München, Universitätsbibliothek, origine
allemande, XIIe-XIIIe siècles, f. 76v
- Ms. 334 Gud. Lat. 8° (cat. 4641), Wolfenbüttel,
Herzog-August-Bibliothek, origine à St.-Ulrich et Afra, fin XIIe siècle
(après 1151),
- Ms. 445, Colmar, Bibliothèque municipale, origine à l'abbaye
cistercienne de Paris, XIIe siècle, f. 132
- Ms. sans cote, Toulouse, Collection Lafforgue
- Ms Add. 23892, London, British Library, origine allemande, XIIIe
siècle, f. 17
- Ms. Pal. lat. 78, Roma, Biblioteca Vaticana, origine allemande, XIIe
siècle, f. 137r
- Ms. Pal. lat. 1346, Roma, Biblioteca Vaticana, groupement de 5
manuscrits du XIe, XIIe et XIVe siècles, XIIe siècle pour cette partie, f.
(I) 17v-18r
- Ms. lat. VIII 24, Venezia, Biblioteca Nazionale
- Ms. 1861, Kraków, Biblioteka Jagiełłonska, origine supposée à
Cracovie, daté de v. 1445, f. 127v
- Ms. 92 1100, Rochester, Eastman School of Music, Sibley Musical
Library, origine bavaroise, début XIIe siècle, f. 176
- Ms. ML 171 J 6 Case, Washington, Library of Congress, Music Division,
origine vénitienne, daté 1465-1477, f. 79
Éditions
- HUGLO MICHEL, Le nom des neumes et ses origines. Dans «Études
grégoriennes» (I) 1954, p. 53-67
- BERNHARD MICHAEL, Didaktische Verse zur Musiktheorie des Mittelalters.
Dans «Cantus Planus», Imternational Musicology Society Study Group. Papers
read at the Third Meeting Tihany 1988, Budapest 1990, p. 227-236 [Ms. Cpv
1595]
Bibliographie
- FLOROS CONSTANTIN, Universale Neumenkunde [3 v.]. Kassel 1970, (II) p.
124
Fistule mensuratur
Anonyme XIe
Allemagne
Fistule mensuratur a plectro usque ad summum [...] (Mesure des
tuyaux d'orgue)
Manuscrits
- Ms. Clm 14965a, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine
allemande (peut-être Bamberg), début XIIe siècle, f. 37v-38
- Ms. lat. 3101, Roma, Biblioteca Vaticana, origine bénédictine
bavaroise (Illminster), daté 1077, f. 5rv
Éditions
- SACHS KLAUS-JÜRGEN, Mensura fistularum. Die Mensurierung der
Orgelpfeifen im Mittelalter. Dans «Schriftenreihe der
Walcker-Stiftung» (2-3), Stuttgart-Murrhardt 1970-1980, p. 129 [(I),
Edition der Textes; (II), Studien]
Habet autem primus
Anonyme XIe
Italie
Habet autem primus tonus differentias VIII. Secundus [...] (tonaire)
Manuscrits
- Ms. lat. oct. 265, Berlin, Staatsbibliothek Preußischer Kulturbesitz,
origine italienne supposée, début XIe siècle, f. 22v-23v
Bibliographie
- HUGLO MICHEL, Les tonaires. Inventaire, analyse, comparaison. CNRS,
Société Française de Musicologie, Paris Heugel 197, p. 174-175
Hactenus tetendit
Anonyme XIe
Hactenus tetendit lyra [...] (chant avec lettres tonales)
Manuscrits
- Ms. Conv. Soppr. F. III. 565, Firenze, Biblioteca Nazionale, XIe et
XIIe siècles, f. 33r
- Ms. lat. 7211 Paris, Bibliothèque nationale. début XIIe f. 123v
(interpolé dans le Liber Argumentorum)
Éditions
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, Expositiones in Micrologum Guidonis
Aretenis. Dans «Musicologica Medii aevi» (I) Amsterdam 1957
Bibliographie
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, School en muziek in de middeleeuwen. De
Muziekdidactiek van de vroege middeleeuwen. Amsterdam 1949, p.
104-105
His poteris
Anonyme XIe
His poteris sollers [...] diascemate bino (formule
mnémotechnique versifiée)
Manuscrits
- Ms. 10078/95, Bruxelles, Bibliothèque Royale, XI-XIIe siècle, f.
92v
- Ms. Reg. lat. 577 Roma, Biblioteca Vaticana, fin du XIe ou début XIIe
siècle, f. 76v Interpolé dans le chapitre VI de l'opusula de musica de
Odorannus de Sens, essentiellement consacré au monocorde
- Ms. Conv. Soppr. F. III. 565, Firenze, Biblioteca Nazionale, XIe et
XIIe siècles, f. 96v
- Ms. 652 Firenze, Biblioteca Medicea Riccardiana. XIVe Copie du
manuscrit F. III. 565 de la Bibliothèque Nationale de Firenze
Bibliographie
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, School en muziek in de middeleeuwen. De
Muziekdidactiek van de vroege middeleeuwen. Amsterdam 1949, p. 85
- LA FAGE ADRIEN DE (1801-1862), dans «Essais de diphthérographie
musicale», O. Legouix, Paris 1864; A. Knuf, Amsterdam 1964, p 286
His septenis
Anonyme XIe
His septenis monocordum designetus litteris [...] (formule
versifiée de tradition guidonienne)
Manuscrits
- Ms. Lat. 3713, Paris, Bibliothèque nationale, origine française, XIIIe
siècle, f. 38rv
- Ms. Conv. Soppr. F. III. 565, Firenze, Biblioteca Nazionale, XIe et
XIIe siècles, f. 27v-28 [ Transcription par Christian Meyer ]
- Ms. Ashburnham 1051, Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana,
XIIe-XIIIe siècles, f. 59r
- Ms. pluteo XXIX. 48, id., XVe siècle, interpolé dans plusieurs
fragments, entre les Regulae Rhythmicae de Guy d'Arezzo et le Dialogue
d'Odon, f. 33v
Bibliographie
- KRÄMER SIGRID & BERNHARD MICHAEL, Scire litteras. Forschungen zum
mittelalterlichen Geistesleben. München 1988
In capite
proslambanomenos
Anonyme XIe
Allemagne
In capite proslambanomenos pone A [...]
Manuscrits
- Ms. Sloane 1621, London, British Library, origine allemande, XIe
siècle, f. 4
Éditions
- MEYER CHRISTIAN, Mensura monochordi. La division du monocorde (IXe-XVe
siècles). Paris 1996, p. 26
Incipiunt nunc
versi
Anonyme XIe
Incipiunt nunc versi de Thonis eulogia concarminae aediti (formule versifiée)
Manuscrits
- Ms. lat. 776 Paris, Bibliothèque nationale, originaire de la
Cathédrale Sainte-Cécile d'Albi, XIe siècle, f. 147r
Bibliographie
- KAMMERMEIER ALEXANDER, Das Graduale von Albi (Paris BN 776) (thèse).
Mainz [dir. Christoph-Hellmut Mahling]
In hac enim
Anonyme XIe
In hac enim figuris omnes modos et sonos [...] sunt enim littere
quasi verba loquentium [...] note enim [...] nihil omnino valent sine
supradicta adjunctione litterarum vel colorum
Manuscrits
- Ms. Conv. Soppr. F. III. 565, Firenze, Biblioteca Nazionale, XIe et
XIIe siècles, f. 67r-68r
In hoc cantu
Anonyme XIe
In hoc cantu iam digesto b rotundo fiximus [...] (Formule
versifiée. Tradition guidonienne)
Manuscrits
- Ms. Conv. Soppr. F. III. 565, Firenze, Biblioteca Nazionale, XIe et
XIIe siècles, f. 27v
- Ms. Ashburnham 1051, Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana,
XIIe-XIIIe siècles, f. 60r
In monochordo quod dicitur
Anonyme XIe
In monochordo quod dicitur furtunationi [...] (mesure du
monocorde)
Manuscrits
- Ms. 504, Badische Landesbibliothek Karlsruhe, XIe-XIIe siècles, f. 43v
[écritures de Frütolf et de Thiemo]
Inter
soliloquium et dialogum
Anonyme XIe
Inter soliloquium et dialogum talis differentia est. [...] (commentaire de la musica d'Augustin)
Manuscrits
- Ms. Class. 36, Bamberg, Staatsbibliothek, origine allemande, XIe
siècle, f. 50-87
Éditions
- LE BŒUF PATRICK, Un commentaire d'inspiration érigénienne du ‘De
Musica' de saint Augustin. Dans «Recherches Augustiniennes» (22) 1987, p.
243-316
Iugiter domine
Anonyme XIe
Iugiter domine nobis adsit [...] Spiritus semper vivicat (formule versifiée, tradition guidonienne)
Manuscrits
- Ms. 77 (olim Phillipps 18845), Genève, Cologny, Bibliothèque Dr.
Martin Bodmer, XIIe siècle, f. 57v
- Ms. 318, Monte Cassino, Biblioteca Abbaziale, originaire de S. Maria
de Albaneto, XIe siècle, p. 185 [partie du chapitre XX, ajout au
Micrologus de Guy d'Arezzo, suivi de schémas et table des tons avec
notation dasiane]
- Ms. B 81, Roma, Biblioteca Vallicelliana, ensemble de deux manuscrits,
(I), origine italienne, XIe siècle; (II), XIIe siècle. (II) f.
85v-86r
- Ms. Conv. Soppr. F. III. 565, Firenze, Biblioteca Nazionale, XIe et
XIIe siècles, f. 95rv
Lira dicitur apo ty
lyrin
Anonyme XIe
Lira dicitur apo ty lyrin id est a varietate chordarum (traité
des modes à la lyre)
Manuscrits
- Ms Clm 14649, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine allemande,
XIe siècle, f. 1
Éditions
- GERBERT MARTIN (1720-1793), dans «Scriptores ecclesiastici de musica
sacra potissimum [3 v.]», St. Blasien 1784; Hildesheim, Olms 1967, (I) p.
24a
Machá die
Anonyme XIe, Allemagne
///// Machá die //// lichemos mále fone dero [...] (mesure des
tuyaux d'orgue)
Manuscrits
- Ms. Clm 27300, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine à
Tegernsee, XIe siècle, f. 75-75v
Éditions
- GERBERT MARTIN (1720-1793), dans «Scriptores ecclesiastici de musica
sacra potissimum [3 v.]», St. Blasien 1784; Hildesheim, Olms 1967, (I) p.
101-102
- SACHS KLAUS-JÜRGEN, Mensura fistularum. Die Mensurierung der
Orgelpfeifen im Mittelalter. Dans «Schriftenreihe der Walcker-Stiftung für
Orgelwissenschaftliche Forschung» (I), Stuttgart 1960, p. 101
Mensura
fistularum dicturi pauca
Anonyme XIe
Allemagne
- Mensura fistularum dicturi pauca permittere volumus [...] (mesure des
tuyaux d'orgue)
Manuscrits
- Ms. Clm 18914, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine à
Tegernsee, daté de v. 1050-1075, f. 39v-40
Éditions
- GERBERT MARTIN (1720-1793), dans «Scriptores ecclesiastici de musica
sacra potissimum [3 v.]», St. Blasien 1784; Hildesheim, Olms 1967, (II) p.
279-280
- SACHS KLAUS-JÜRGEN, Mensura fistularum. Die Mensurierung der
Orgelpfeifen im Mittelalter. Dans «Schriftenreihe der Walcker-Stiftung für
Orgelwissenschaftliche Forschung» (I), Stuttgart 1960, p. 126-128
Monocordum
divisurus
Anonyme XIe
Monochordum divisurus tres primum magadas providendum censeo [...]
consonantiam dyapason peobatur reddere (division du monocorde)
Manuscrits
- Ms. Clm 19489, München, Bayerische Staatsbibliothek, XIe siècle (f.
1-64) et du XIe-XIIe siècles (f. 65-117), f. 56-63; Ms. Clm 23577,
München, Bayerische Staatsbibliothek, origine bavaroise, XIe siècle, f.
75-77v
- Ms. Clm 27300, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine de
Tegernsee, XIe siècle, f. 42-44v
- Ms. Lyell 57, Oxford, Bodleian Library, origine allemande, première
moitié XIe siècle, f. 6-7
- Ms. D. 5. inf., Milano, Biblioteca Ambrosiana, XIVe siècle, f.
50rv-51
Éditions
- MEYER CHRISTIAN, Mensura monochordi. La division du monocorde (IXe-XVe
siècles). Paris 1996, p. 39-43
- SCHMID HANS, Die musiktheoretischen Handschriften der
Benediktiner-Abtei Tegernsee (thèse). München 1951, p. 93-97 [document
dactylographié, Hds. Abtl. De 5022, München, Bayerische
Staatsbibliothek]
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, De musico-paedagogico et theoretico
Guidone Aretino eiusque vita et moribus. Firenze 1953. p. 160
Monocordum
compositurus
Anonyme XIe
Monocordum compositurus accipe [...] [Designatio monocordi Boecii.
Quando monocordum componere volueris [...] et habebis ultimum Q.
Explicit] (traité du monocorde)
Manuscrits
- Ms. Lat. 3713, Paris, Bibliothèque nationale, origine française, XIIIe
siècle, f. 41rv
- Ms. Lat. 10509, Paris, Bibliothèque nationale, origine normande
(Saint-Wandrille), XIIe siècle, f. 63v-64
- Ms. Nouv. Acq. Lat. 443, Paris, Bibliothèque nationale, origine à
l'abbaye de Fleury, XIe siècle (f. 1-28), du XIIe ou XIIIe siècle (f.
29-36), f. 34vab
- Ms. 1859, Kraków, Biblioteka Jagiełłonska, originaire de l'Université
de Cracovie, daté 1447 & 1471, f. 206, Si quis vellet scire faciliter monocordum componere
- Ms. 3295, Kraków, Biblioteka Jagiełłonska, origine cracovienne,
1563-1564, f. 153-165, Si quis velit scire faciliter monocordum componere [...]
- Ms. Ludwig XII 5 (Philipps 12145), Malibu, CA, The J. Paul Getty
Museum, origine anglaise, XIIe siècle, f. 36rv
Éditions
- MEYER CHRISTIAN, Mensura monochordi. La division du monocorde (IXe-XVe
siècles). Paris 1996, p. 67-69 [Si qui velit […] p. 132-133]
- LA FAGE ADRIEN DE (1801-1862), dans «Essais de diphthérographie
musicale», O. Legouix, Paris 1864; A. Knuf, Amsterdam 1964, p. 73-74
Monocordum
Encheriadis
Anonyme XIe
Monocordum Encheriadis constat
Manuscrits
- Ms. 91, Madrid, Biblioteca Nacional, origine supposée à l'abbaye
bénédictine de Fécamp, fin du XIIe siècle, f. 113-114
- Ms. 2, Alençon, Bibliothèque municipale, au plus tard des environs de
1113, f. 118rv
- Ms. B. II. 11, Durham, Dean and Chapter Library, origine anglaise
(provenant de Guillaume, évêque de Durham † 1096), fin du XIe siècle, f.
107rb-vb
- Ms. Ludwig XII 5 (Philipps 12145), Malibu, CA, The J. Paul Getty
Museum, origine anglaise, XIIe siècle, f. 40rv
Éditions
- SCHMID HANS, Die Musica-Enchiriadis-Handschriften der Bayerischen
Staatsbibliothek. Dans «Ars Iocundissima» Festschrift Kurt Dorfmüller,
Tutzing 1984, p. 236-237
Multiplicatio per
ternarium
Anonyme XIe
Multiplicatio per ternarium quaternario fit XII [...] (traité
des proportions, des tons et des modes grecs, autre incipit:
Proslambanomenos, hypate, hypaton)
Manuscrits
- Ms. lat. 7210, Paris, Bibliothèque nationale, XIe siècle, p.
68-69
Musica
artis
Anonyme XIe
Musica artis disciplina summo studio (fut attribué à Odon)
Manuscrits
- Ms. Conv. Soppr. F. III. 565, Firenze, Biblioteca Nazionale, XIe et
XIIe siècles, f. 44v
- Ms. Ashburnham 1051, Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana,
XIIe-XIIIe siècles, f. 60v
- Ms. pluteo XXIX. 48, id., XVe siècle, f. 38v
Éditions
- GERBERT MARTIN (1720-1793), dans «Scriptores ecclesiastici de musica
sacra potissimum [3 v.]», St. Blasien 1784; Hildesheim, Olms 1967, (I) p.
265-283a
Anonyme de
Saint-Emmeram
Anonyme de Sowa
Anonyme XIe
Allemagne
Musica dicatur cantandi iure sophia [...] Quoniam prosam artis
musicae mensurabilis
Manuscrits
- Ms. 14523, München, Bayerische Staatsbibliothek, originaire de
Freising, XIe-XIIe siècles, (854-875 pour f. 49-117), f. 134-159v (la date
de 1279, pour cette partie est disctutée par Michel Huglo)
Éditions
- SOWA HEINRICH, Ein anonymer glossierter Mensuraltraktat 1279.
Königsberger Studien zur Musikwissenschaft (9), Kassel 1930
- YUDKIN JEREMY, De musica mensurata. The Anonymous of St. Emmeram.
Complete Critical Edition, Translation, and Commentary. Bloomington
1990
Bibliographie
- EBERLEIN ROLAND, Ars Antiqua: Harmonik und Datierung. Dans «Archiv für
Musikwissenschaft» (43) 1986, p. 16
- FROBENIUS WOLF, Methoden und Hilfsmittel mittelalterlicher
Musiktheorie und ihr Vokabular. Dans O. Weijers (éd.), «Méthodes et
instruments du travail intellectuel au Moyen-Âge», Turnhout 1990, p.
121-136
- –, Zur Datierung von Francos Ars cantus mensurabilis. Dans
«Archiv für Musikwissenschaft» (27) 1970
- HUGLO MICHEL, De Francon de Cologne à Jacques de Liège. Dans «Revue
Belge de Musicologie» (34-35) 1980-1981, p. 48
- LOCHNER FABIAN C. & YUDKIN JEREMY (éd.), De musica mensurata. The
Anonymous of St. Emmeram, Bloomington 1990. Dans «Notes» (48) 1992, p.
859-862 [recension]
- PINEGAR SANDRA, Jeremy Yudkin, De Musica Mensurata: The Anonymous of
St. Emmeram, Bloomington and Indianapolis 1990. Dans «Current Musicology»
(50) 1991, p. 68-82 [recension]
- RECKOW FRITZ (éd.), Der Musiktraktat des Anonymus 4. Teil I: Edition,
Teil II: Interpretation der Organum purum-Lehre. Dans «Beihefte zum Archiv
für Musikwissenschaft» (4-5), Wiesbaden 1967, (II) p. 12, 13, 16, 29, 32,
33, 34, 37, 42, 45, 48, 52, 53, 56, 64, 72, 76, 87
- –, Processus und structura. Über Gattungstradition und
Formverständnis im Mittelalter. Dans «Musiktheorie» (1) 1986, p. 8
- ROESNER EDWARD H., Johannes de Garlandia on Organum in speciali. Dans
«Early Music History» (2) 1982, p. 133
- SANDERS ERNEST E., The Medieval Hocket in Practice and Theory. Dans
«The Musical Quarterly» (60) 1974, p. 246-256
- –, Consonance and Rhythm in the Organum of the 12th and 13th
Centuries. Dans «Journal of the American Musicological Society» (33) 1980,
p. 272, 280
- YUDKIN JEREMY, A la recherche d'un musicien du XIIIe siècle à Paris.
Dans «Aspects de la musique liturgique au Moyen-Âge», Actes des colloques
de Royaumont de 1986, 1987 et 1988, Paris 1991, p. 201-217
- –, Notre Dame Theory: A Study of Terminology, Including a New
Translation of the Music Treatise of Anonymous IV (thèse). Stanford
University 1982
- –, The Anonymous Music Treatise of 1279 : Why St. Emmeram?. Dans
«Music and Letters» (72) 1991, p. 177-196
- –, The Anonymous of St. Emmeram and Anonymous IV on the Copula.
Dans «Musical Quarterly» (70) 1984, p. 1-22
- –, The Rhythm of Organum Purum. Dans «Journal of Musicology» (2)
1983, p. 355-376
Natura matre
Anonyme XIe
[De laude musice] Naturaliter matrem esse omnium movencium
[…]
Natura matre omnium moventium sistentium […]
Manuscrits
- Ms. 77 (olim Phillipps 18845), Genève, Cologny, Bibliothèque Dr.
Martin Bodmer, XIIe siècle, f. 81r
- Ms. lat. oct. 265, Berlin, Staatsbibliothek Preußischer Kulturbesitz,
origine italienne supposée, début XIe siècle, f. 23v, Natura matre omnium
moventium sistentium […]
- Ms. Ashburnham 1051, Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana,
XIIe-XIIIe siècles, f. 60r
- Ms. Pluteo XXIX. 48, id., XVe siècle, f. 56r [note sur l'harmonie des
sphères]
Éditions
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, Guidonis Aretini micrologus. Dans «Corpus
Scriptorum de Musica» (4), American Institute of Musicology 1955, p.
5
Nil patitur
placidum
Anonyme XIe
Nil patitur placidum temerarius ardor, amantum [...] (traité
versifié sur le tétracorde)
Manuscrits
- Ms. 489 (A. 254), Rouen, bibliothèque municipale, XIe-XIIe siècles, f.
69v-70v, Nil patitur placidum temerarius ardor, amantum [...]
Nomina neumarum cognosces
Anonyme XIe
Nomina neumarum cognosces hic variarum
Manuscrits
- Ms. cpv 1595, Wien, Österreichische Nationalbibliothek
Éditions
- BERNHARD MICHAEL, Die Überlieferung der Neumennamen im lateinischen
Mittelalter. Dans M. Bernhard (éd.), «Quellen und Studien zur Musiktheorie
des Mittelalters» (2), «Veröffentlichungen der Musikhistorischen
Kommission» (13), Bayerische Akademie der Wissenschaften, München 1997, p.
54
- –, Didaktische Verse zur Musiktheorie des Mittelalters. Dans
«Cantus Planus», International Musicology Society Study Group. Papers read
at the Third Meeting Tihany 1988, Budapest 1990, p. 235
Nomina neumarum.
Punctum
Anonyme XIe-XIIe
Allemagne
Nomina neumarum. Punctum. Bipunctum. Tripunctum (tableau des
neumes)
Manuscrits
- Ms. Cod. Donaueschingen 653, Stuttgart, Württembergische
Landesbibliothek
- Ms. 1492, Leipzig, Universitätsbibliothek der Universität zu
Leipzig,
- Ms. 6, Trier, Dombibliothek
- Ms. 334 Gud. Lat. 8° (cat. 4641), Wolfenbüttel,
Herzog-August-Bibliothek, origine à St.-Ulrich et Afra, fin du XIIe siècle
(après 1151), f. 89-90v
Éditions
- BERNHARD MICHAEL, Die Überlieferung der Neumennamen im lateinischen
Mittelalter. Dans M. Bernhard (éd.), «Quellen und Studien zur Musiktheorie
des Mittelalters» (2), Dans «Veröffentlichungen der Musikhistorischen
Kommission» (13), Bayerische Akadenie der Wissenschaften, München 1997, p.
65-70
- HUGLO MICHEL, Les noms des neumes et leur origine. Dans «Études
grégoriennes» (I) p. 60-61
- RIEMANN HUGO (1849-1919), Studien zur Geschichte der Notenschrift.
Leipzig 1878 [tableau XII]
Nona dicitur a
graeco
Anonyme XIe
Nona dicitur a graeco quod est nus id est sensus [...] oput nos
interpretandur eia [...] (formule versifiée de tonaire concordant avec
ceux de Frütolf et de Bernon)
Manuscrits
- Ms. Cpv 51, Wien, Österreichische Nationalbibliothek, XIIe siècle, f.
56r
- Ms. II 4141, Bruxelles, Bibliothèque royale de Bruxelles, XIVe siècle,
f. 32v, Conclusion du tonaire de Frütolf
- Ms. 70 (71), Gent, Universiteitsbibliotheek, origine à Gand, daté
1503-1504, f. 69v-61v
- Ms. Clm 14272, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine à
St.-Emmeram de Regensburg (copie du moine Hartvic), XIe siècle, en marge,
début d'un tonaire: modulatio in psalmis
- Ms. Lat. 3713, Paris, Bibliothèque nationale, origine française, XIIIe
siècle, f. 37v-38v
- Ms. Lat. 7369, Paris, Bibliothèque nationale, f. 70v; Ms. lat. 10509,
id., origine normande (abbaye Saint-Wandrille), XIIe siècle, f. 95r
- Ms. 188, Oxford, St. John's College, origine anglaise, fin XIIe
siècle, f. 86v-87
- Ms. 173A, Oxford, Balliol College, origine anglaise, début XIIe
siècle, f. 80v
- Ms. 734, Firenze, Biblioteca Medicea Riccardiana, début XVe siècle, f.
61r
- Ms. Conv. Soppr. F. III. 565, Firenze, Biblioteca Nazionale, XIe
et XIIe siècles, f. 73 & 102r, inséré dans une compilation
- Ms. M. 17. sup., Milano, Biblioteca Ambrosiana, origine à Laon, XIIe
siècle, f. 49v
- Ms. Ludwig XII 5 (Philipps 12145), Malibu (Ca.), The J. Paul Getty
Museum, origine anglaise, XIIe siècle, f. 45v
Éditions
- GERBERT MARTIN (1720-1793), dans «Scriptores ecclesiastici de musica
sacra potissimum [3 v.]», St. Blasien 1784; Hildesheim, Olms 1967, (2) p.
79
- LA FAGE ADRIEN DE (1801-1862), dans «Essais de diphthérographie
musicale», O. Legouix, Paris 1864; A. Knuf, Amsterdam 1964, p.
379-380
- VIVELL CÖLESTIN, Frutolfi Breviarium de Musica et Tonarius. Akademie
der Wissenschaften in Wien. Philologish-historische Klasse.
Sitzungsberichte. (188, 2). Abhanlung, Wien 1919, p. 1-104
Bibliographie
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, Guidone Aretino eiusque vita et moribus.
Florence 1953, p. 170 et suivantes
Omnibus ecce
Anonyme XIe
Omnibus ecce modis (formule versifiée dans la tradition
guidonienne)
Manuscrits
- Ms. 4° Mss. Math. 1, Kassel, Landesbibliothek und Murhardsche
Bibliothek der Stadt Kassel, origine allemande, XIIe siècle, f.
11v-12
- Ms. R.15.22 (944), Cambridge, Trinity College, origine anglaise,
(provenant de Christ Church, Canterbury), daté 1130-1160 ou 1175-1200 (?),
f. 121rv
- Ms. Conv. Soppr. F. III. 565, Firenze, Biblioteca Nazionale, XIe et
XIIe siècles, f. 29-32v
- Ms. Ashburnham 1051, Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana,
XIIe-XIIIe siècles, f. 59r; Ms. Pluteo XXIX 48, id., XVe siècle, f.
33v
Éditions
- GERBERT MARTIN (1720-1793), dans «Scriptores ecclesiastici de musica
sacra potissimum [3 v.]», St. Blasien 1784; Hildesheim, Olms 1967, (II) p.
33-34
- COUSSEMAKER CHARLES-EDMOND-HENRI DE (1805-1876), dans «Scriptorum de
musica medii aevi novam seriem a Gerbertina» [4 v.]. Durand, Paris
1864-1876; Olms, Hildesheim 1963, (II) p. 115-116
Omnis autenti
quinto
Anonyme XIe
Omnis autenti quinto loco a se principia [...] (traité des
modes, tradition guidonienne.)
Manuscrits
- Ms. Ripoll 42, Barcelona, Arxiu de la Corona d'Aragó, originaire de
l'abbaye bénédictine S.-Maria de Ripoll, daté 1018-1046, f. 5
- Ms. R.15.22 (944), Cambridge, Trinity College, origine anglaise
(Christ Church, Canterbury), daté 1130-1160 ou 1175-1200 (?), f. 138
- Ms. 188, Oxford, St. John's College, origine anglaise, fin du XIIe
siècle, f. 84v
- Manuscrit B 81, Roma, Biblioteca Vallicelliana, originaire d'Italie,
XIe siècle pour cette partie f. 83v-85
- Ms. 318, Monte Cassino, Biblioteca Abbaziale, originaire de S. Maria
de Albaneto, XIe siècle, p. 120
- Ms. Regulae lat. 598, Roma, Biblioteca Vaticana, collection de
différents manuscrits, XIIe siècle, f. 114r (addition interpolée)
- Ms. ML 171 J 6 Case, Washington, Library of Congress, Music Division,
origine vénitienne, daté 1465-1477, f. 170v-171,
Éditions
- GÜMPEL KARL-WERNER, Spicilegium Rivipullense. Dans «Archiv für
Musikwissenschaft» (35) 1978, p. 58
Omnis ergo cantus
Anonyme XIe
Allemagne
[Nonanoeane] Omis ergo cantus hujus tropi a quacumque corda incipiat
hanc debet habere finem [...] (tonaire)
Manuscrits
- Ms. Clm 27300, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine à
Tegernsee, XIe siècle, f. 49v-60
Ordo planetarum
Anonyme XIe, Allemagne
Ordo planetarum non ordine [...] vel capricorno
Manuscrits
- Ms. K 504, Karlsruhe, Badische Landesbibliothek, origine allemande
(Bamberg, Michelsberg), XIe et XIIe siècles, f. 33v
Éditions
- IRTENKAUF WOLFGANG, Der Computus ecclesiasticus in der Einstimmigkeit
des Mittelalters. Dans «Archiv für Musikwissenschaft» (14) 1957, 3, n°
7
Organalis
mensura
Anonyme XIe
Organalis mensura hoc exigit ut infra finales tonus sit…
Manuscrits
- Ms. Clm 4622, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine bavaroise,
fin du XIe siècle [du XIIe siècle pour f. 94-111; du XIIIe siècle pour f.
81-93 & 112-167v], f. 178v, Organica mensura hoc [...]
- Ms. Clm 18914, München, Bayerische Staatsbibliothek, originaire de
Tegernsee, daté de v. 1050-1075, f. 42
Éditions
- GERBERT MARTIN (1720-1793), dans «Scriptores ecclesiastici de musica
sacra potissimum [3 v.]», St. Blasien 1784; Hildesheim, Olms 1967, (I) p.
347a
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, De musico-paedogogico et theoretico
Guidone Aretino eiusque vita et moribus. Firenze 1953, p. 170, n°32
- —, Aribonis de Musica (édition). Dans «Corpus Scriptorum de Musica»
(2), American Institute of Musicollogy, Rome 1951, p. 45
Palmam cum digitis
Anonyme XIe
Palmam cum digitis propono scribere [...] (traité de main
guidonienne et les modes.)
Manuscrits
- Ms. lat. qu. 238, Berlin, Staatsbibliothek Preußischer Kulturbesitz,
daté 1456 & 1457, f. 115-117
- Ms. Pal. lat. 1346, Roma, Biblioteca Vaticana, groupement de 5
manuscrits du XIe, XIIe et XIVe siècles, XIIe siècle pour cette partie, f.
(I), 2r-5r
Pange camena tuis
extollens
Anonyme XIe
Pange camena tuis extollens vocibus octo [...] Plage sequentem nos
ut dominam famulam. (formule versifiée)
Manuscrits
- Ms. Lat. 776, Paris, Bibliothèque nationale, origine à Saint-Michel de
Gaillac (Cathédrale Sainte-Cécile d'Albi) XIe siècle, f. 147r
Bibliographie
- KAMMERMEIER ALEXANDER, Das Graduale von Albi (Paris BN 776) (thèse).
Mainz [dir. Christoph-Hellmut Mahling]
Partes quidem
diapason
Anonyme XIe
Partes quidem diapason sunt diapente et diatessaron
Manuscrits
- Ms. Rawl. C. 270 (S.C. 12130), Oxford, Bodleian Library, origine
française, daté de v. 1100, f. 10v
Éditions
- Schola palaeographica Amstelodamensis. Codex Oxoniensis Biblioteca
Bodleian. Rawl. C 270. Dans «Divitiae musicae artis» (A. Xa/b), [2 v.],
Knuf, Buren 1979-1980, p. 38
Per III usque F
Anonyme XIe
Per III usque F et in IIII habes C [...] (Mesure du
monocorde)
Manuscrits
- Ms. 18937, München, Bayerische Staatsbibliothek, originaire de
Tegernsee, seconde moitié XIe siècle (I, 230-297) & XVe siècle (II,
1-229), f. 260v
Éditions
- MEYER CHRISTIAN, Mensura monochordi. La division du monocorde (IXe-XVe
siècles). Paris 1996, p. 59
- RIEMANN HUGO (1849-1919), Studien zur Geschichte der Notenschrift.
Leipzig 1878, p. 301
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, De musico-paedogogico et theoretico
Guidone Aretino eiusque vita et moribus. Firenze 1953, p. 167
Prima accentus
Anonyme XIe
Prima accentus acutus facta est sic (sur les neumes)
Manuscrits
- Ms. 318, Monte Cassino, Biblioteca Abbaziale, originaire de S. Maria
de Albaneto, XIe siècle
Éditions
- BERNHARD MICHAEL, Die Überlieferung der Neumennamen im lateinischen
Mittelalter. Dans M. Bernhard (éd.), «Quellen und Studien zur Musiktheorie
des Mittelalters» (2), Dans «Veröffentlichungen der Musikhistorischen
Kommission» (13), Bayerische Akadenie der Wissenschaften, München
1997, p. 82
- FERRETTI PAOLO M., I manoscritti musicali Gregoriani dell' archivio di
Montecassino. Dans «Casinensia» (1) 1929, p. 193-195
Primam fistulam
Anonyme XIe
Primam fistulam que est longissima quanto latitudinis
longitudinis
Primam fistulam quam longam et latam [...] (mesure des tuyaux
d'orgue)
Manuscrits
- Ms. II 4141, Bruxelles, Bibliothèque royale, origine allemande, XIVe
siècle, f. 35v-36
- Ms. 554, Erlangen, Universitätsbibliothek, origine allemande, daté
1454-1480, f. 203-204
- Ms. 4° Mss. Math. 1, Kassel, Landesbibliothek und Murhardsche
Bibliothek der Stadt Kassel, origine allemande, XIIe siècle, f. 20rv
- Ms. W 331, Köln, Stadtarchiv, origine colognoise, Xe-XIe siècles, f.
216
- Ms. Clm 14965a, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine
allemande (peut-être Bamberg), début XIIe siècle, f. 29
- Ms. Clm 14965 b, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine
allemande, XIe-XIIe siècles, f. 30v-31v
- Ms. Clm 19421, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine
allemande, fin XIe siècle, f. 24-36
- Ms. Lat. 7377 C, Paris, Bibliothèque nationale, origine française, fin
XIe siècle ou XIIe siècle, f. 44rv
- Ms. Urbin. lat. 290, Roma, Biblioteca Apostolica Vaticana, XIe-XIIe
siècles, f. 4v, Primam fistulam quam longam latamque libuerit facies secundo partire
longitudinem eius IIII partes et abiecta nona parte [...]
Éditions
- GERBERT MARTIN (1720-1793), dans «Scriptores ecclesiastici de musica
sacra potissimum [3 v.]», St. Blasien 1784; Hildesheim, Olms 1967, (II) p.
283b
- SACHS KLAUS-JÜRGEN, Mensura fistularum. Die Mensurierung der
Orgelpfeifen im Mittelalter. Dans «Schriftenreihe der Walcker-Stiftung für
Orgelwissenschaftliche Forschung» (I), Stuttgart 1970, p. 99-100, 117
- WEILER KLAUS, dans «Kirchenmusikalisches Jahrbuch» (40) 1956, p.
16-32
Prima fistula in
octo divisa
Anonyme XIe
Prima fistula in octo divisa, octava pars auferatur
Manuscrits
- Ms. 18937, München, Bayerische Staatsbibliothek, originaire de
Tegernsee, seconde moitié XIe siècle (I, 230-297) & du XVe siècle (II,
1-229), f. 297rv
- Ms. Clm 23577, München, Bayerische Staatsbibliothek., origine
bavaroise, XIe siècle, f. 78v, Prima fistula in VIII dividitur [...]
- Ms. lat. 1493, Leipzig, Universitätsbibliothek der Universität zu
Leipzig, f. 61r
- Ms. Lat. 7377 C, Paris, Bibliothèque nationale, origine française, fin
XIe siècle ou XIIe siècle, f. 44
- Ms. 8121 A, Paris, Bibliothèque nationale., origine française
(Normandie), XIe-XIIe siècles, f. 33r-v
- Ms. 92 1100 (olim Wolffheim), Rochester, Eastman School of Music,
Sibley Musical Library, origine bavaroise, début XIIe siècle, f.
180-181
- Ms. 92 1200 (Admont 49, Rochester, Eastman School of Music, Sibley
Musical Library, origine bavaroise ou autrichienne, XIIe siècle, f.
75rv
- Ms. ML 171 C 77 (Philipps 1281), Washington, Library of Congress,
Music Division, origine flamande, XIIe et XIVe siècles. f. 31v
Éditions
- RIEMANN HUGO (1849-1919), Studien zur Geschichte der Notenschrift.
Leipzig 1878, p. 301
Bibliographie
- BARBOUR MURRAY, More on the Leipzig Organ Tuning. Dans «Journal of the
American Musicological Society» (3) 1950, p. 41
- MAHRENHOLZ CHRISTHARD (1900-1980), Die Berechnung der
Orgelpfeifenmensuren. Bärenreiter Verlag, Kassel 1938, p. 8
- SACHS KLAUS-JÜRGEN, Mensura fistularum. Die Mensurierung der
Orgelpfeifen im Mittelalter. Dans «Schriftenreihe der Walcker-Stiftung für
Orgelwissenschaftliche Forschung» (I), Stuttgart 1970, p. 55
- –, A Strange Medieval Scale. Dans «Journal of the American
Musicological Society» (II) 1949, p. 169
Prima species
diapason
Anonyme XIe, Belgique
Prima species diapason […]
Manuscrits
- Ms. 1988, Darmstadt, Hessische Landes- und Hochschulbibliothek,
origine liègeoise, fin XIe siècle (f. 147-189v) et du début XIIe siècle
(f. 71-146), f. 179)
Primum cymbalum
Anonyme XIe
Allemagne
Mensuram fistularum organica instrumenti [...] (mesure des
tuyaux d'orgue)
Manuscrits
- Ms. Clm 14836, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine
bavaroise, XIe siècle, f. 77-77v
- Ms. Clm 18478, München, Bayerische Staatsbibliothek, originaire de
Tegernsee, daté 1050-1075, f. 60v, Tres symphonie sunt in musicis. Diatessaron, Diapente. Diapason [...]
Primum cimbalum in octo dividitur [...]
Éditions
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH (éd.), Cymbala (Bells in the Middle Ages).
Dans «Musicological Studies ans Documents» (1), American Institute of
Musicology, Roma 1951, p. 53 (d'après le Clm 14836)
Primum divide monochordum
Anonyme XIe
Primum divide monochordum per IIIIor a magdala usque ad magdalam
[...] (mesure du monocorde)
Manuscrits
- Ms. XIX.C.26, Praha, Národní knihovna (dríve Universitní knihovna),
origine liégeoise, daté de v. 1100, f. 18v
- Ms. Clm 14836, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine
bavaroise, XIe siècle, f. 125-127
Éditions
- MEYER CHRISTIAN, Mensura monochordi. La division du monocorde (IXe-XVe
siècles). Paris 1996, p. 24-25
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, dans «De musico-paedagogico et theorico
Guidone Aretino eiusque vita et moribus», Florence 1953, p. 161
Prius dividenda
Anonyme XIe
Prius dividenda est tota linea [...] (mesure du monocorde)
Manuscrits
- Ms. 597, Linz, Studienbibliothek, origine autrichienne, XIe siècle,
(recto)
- Ms. Lat. 10509, Paris, Bibliothèque nationale, origine normande
(Saint-Wandrille), XIIe siècle, f. 95v-96
- Ms. Rawl 15.22 (944), Cambridge, Trinity College, origine anglaise,
(provenant de Christ Church, Canterbury), daté 1130-1160 ou 1175-1200 (?),
f. 135rv
- Ms. Rawl. C. 270 (S.C. 12130), Oxford, Bodleian Library, origine
française, daté de v. 1100, f. 9-10v
- Ms. M. 17. sup., Milano, Biblioteca Ambrosiana, originaire de Laon,
XIIe siècle, f. 37rv
- Ms. Pal. lat. 1377, Roma, Biblioteca Vaticana, formé de plusieurs
liasses du XIVe siècle, f. 108r
Éditions
- GERBERT MARTIN (1720-1793), dans «Scriptores ecclesiastici de musica
sacra potissimum [3 v.]», St. Blasien 1784; Hildesheim, Olms 1967, (I) p.
342b
- BERNHARD MICHAEL, Clavis Gerberti. (1). Dans «Veröffentlichungen der
Musikhistorischen Wissenschaften Kommission» (7), Bayerische Akademie der
wissenschaften, München 1989, p. 191-192
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, dans «De musico-paedagogico et theorico
Guidone Aretino eiusque vita et moribus», Florence 1953, p. 164, n°
19a
Protus finit in
lychanos
Anonyme XIe
Protus finit in lychanos ypaton et ascendit usque in paranete
[…]
Manuscrits
- Ms. Lit. 160, Bamberg, Staatsbibliothek, origine supposée à Bamberg,
XIIe siècle, f. 23
- Ms. 4° Mss. Math. 1, Kassel, Landesbibliothek und Murhardsche
Bibliothek der Stadt Kassel, origine allemande, XIIe siècle, f. 39
- Ms. 8° Cod. Ms. 375 (Cim 13), München, Universitätsbibliothek, origine
allemande, XIIe-XIIIe siècles, f. 39v-40, p rotus finit in licanós ipaton
- Ms. 334 Gud. Lat. 8° (cat. 4641), Wolfenbüttel, Herzog-August-
Bibliothek, origine à St.-Ulrich et Afra, fin XIIe siècle (après 1151), f.
129v-131
Éditions
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, Guidonis Aretini micrologus. Dans «Corpus
Scriptorum de Musica» (4), American Institute of Musicology 1955, p.
15
- SOWA HEINRICH, Zur Handschrift Clm 9921. Dans «Acta Musicologica» (5)
1933, p. 107-108
Quamcumque vis
monocordi
Anonyme XIe
Quamcumque vis monocordi [...]
Manuscrits
- Ms. 6, Douai, Bibliothèque municipale, XIe siècle, f. 134va
Quemadmodum vocis
Anonyme XIe
Belgique
Quemadmodum vocis articulatae
Manuscrits
- Ms. XIX.C.26, Praha, Národní knihovna (dríve Universitní knihovna),
origine liégeoise, daté de v. 1100, f. 28v-34
Éditions
- SCHMID HANS (éd.), Musica et Scolica enchiriadis una cum aliquibus
tractatulis adiunctis. Bayerische Akademie der Wissenschaften,
Veröffentlichungen der Musikhistorische Kommission (3), München 1981, 9.
224-232
Quicumque vult
facere
Anonyme XIe
Quicumque vult facere cymbala ad cantandum recte sonantia ad
[...] (traité de mesure de cloches)
Manuscrits
- Ms. 355, Zwettl, Stiftsbibliothek, XIIe siècle, f. 51rv
- Ms. II 4141, Bruxelles, Bibliothèque royale, origine allemande, XIVe
siècle, f. 34-35
- Ms. 554, Erlangen, Universitätsbibliothek, origine allemande, daté
1454-1480, f. 204rv
- Ms. 4° Mss. Math. 1, Kassel, Landesbibliothek und Murhardsche
Bibliothek der Stadt Kassel, origine allemande, XIIe siècle, f.
20v-21
- Ms. 8° Cod. Ms. 375 (Cim 13), München, Universitätsbibliothek, origine
allemande, XIIe-XIIIe siècles, f. 34v, Quicumque velis facere […]
- Ms. Clm 14965 b, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine
allemande, XIe-XIIe siècles, f. 32-33, Interpolé dans le tonaire de
Frütolf de Michelsberg
- Ms. Clm 19421, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine
allemande, fin XIe siècle, f. 26-27, Quicumque velis facere cimbala ad cantandum
- Ms. 93, Bibl. Amphon. Erfurt. f. 46rv
- Ms. 4.11. Aug: 4° (cat. 2942), Wolfenbüttel, Herzog-August-Bibliothek,
origine allemande (St.-Michael d'Hildesheim), XIIe siècle, f. 102-103
- Ms. 334 Gud. Lat. 8° (cat. 4641), Wolfenbüttel,
Herzog-August-Bibliothek, origine à St.-Ulrich et Afra, fin du XIIe siècle
(après 1151), f. 105v-106
- Ms. Nouv. Acq. Lat. 229, Paris, Bibliothèque nationale, origine
rhénane, première moitié XIIe siècle, f. 66rv
- Ms. R.15.22 (944), Cambridge, Trinity College, origine anglaise,
(provenant de Christ Church, Canterbury), daté 1130-1160 ou 1175-1200 (?)
f. 131
- Ms. Harley 3915, London, British Library, origine allemande, XIIe
siècle. f. 100-101
- Ms. Rawl. C. 270 (S.C. 12130), Oxford, Bodleian Library, origine
française, daté de v. 1100. f. 12
- Ms. 188, Oxford, St. John's College, origine anglaise, fin XIIe
siècle, f. 88-89
- Ms. I.Q.43, Wrocław, Biblioteka Uniwersytecka, fin XVe siècle, f.
141v
Éditions
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, Johannis Affligemensis de musica cum
tonario. Dans «Corpus Scriptorum de Musica», American Institute of
Musicology, Roma 1950
- –, Cymbyla, Bells in the middle ages. Dans «Musicological Studies
and Documents» (I), American Institute of Musicology 1951, p. 49-55
Bibliographie
- VIVELL CÖLESTIN, Frutolfi Breviarium de Musica et Tonarius. Dans
«Abhandlung: Philologisch-historische Klasse. Sitzungsberichte»
(188, 2)., Akademie der Wissenschaften in Wien 1919, p. 107-109
Quicumque cymbala
Anonyme XIe
- Quicumque cymbala facere voluerit primum faciat IIas partes cere
equales pondere
Manuscrits
- Ms. 6, Douai, Bibliothèque municipale, XIe siècle, f. 134va, Qui cimbala vult facere in primis faciat duas partes [...]
- Ms. lat. 3123, Roma, Biblioteca Vaticana, XVe siècle, f. 111r
- Ms. Plimpton MS 250 (Phillipps 11727), New York, Columbia University,
Rare Book and Manuscript Library, origine italienne, daté de v. 1550
(copié sur le Ms. Lat. 3123, Roma, Biblioteca Vaticana), f. 158v
Éditions
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, Johannis Affligemensis de musica cum
tonario. Dans «Corpus Scriptorum de Musica», American Institute of
Musicology, Roma 1950
- —, Cymbala. Bells in the middle ages. American Institute of
Musicology 1951 «Musicological Studies and Documents» (I) p. 53
Quid sit
transpositio
Anonyme XIe
Quid sit transpositio. Quoniam plurimi cantus in gravibus
[...]
Manuscrits
- Ms. Lat. qu. 106, Berlin, Staatsbibliothek Preußischer Kulturbesitz,
origine allemande, XIe siècle (f. 157-169), et du XIIe siècle (f. 170 et
suivants), f. 179
Quid teneat […]
Anonyme XIe
Allemagne
Quid teneat [...] (abrégé du tonaire de Frutolf)
Manuscrits
- Ms. Clm 14965 b, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine
allemande, XIe-XIIe siècles, f. 22
Éditions
- HUGLO MICHEL, Les tonaires. Inventaire, analyse, comparaison. CNRS,
Société Française de Musicologie, Paris, Heugel 1971, p. 286
- VIVELL CÖLESTIN (éd.), Frutolfi breviarium de musica et tonarius.
Sitzungbericht (188, 2), Akademie der Wissenschaften in Wien,
Philologisch-historische Klasse, Wien 1919, p. 75-82
Quisquis velis
Anonyme XIe
Quisquis velis camenarum [...] organum G. appetat (traité
d'organum versifié)
Manuscrits
- Ms. 8° Cod. Ms. 375 (Cim 13), München, Universitätsbibliothek, origine
allemande, XIIe-XIIIe siècles, f. 33v34
- Ms. R.15.22 (944), Cambridge, Trinity College, origine anglaise
(provenant de Christ Church, Canterbury), daté 1130-1160 ou 1175-1200 (?),
f. 134v
- Ms. Rawl. C. 270 (S.C. 12130), Oxford, Bodleian Library, origine
française, daté de v. 1100, f. 1-15v
- Ms. Conv. Soppr. F. III. 565, Firenze, Biblioteca Nazionale, XIe et
XIIe siècles, f. 27v
- Ms. Ashburnham 1051, Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana,
XIIe-XIIIe siècles, f. 60r
- Ms. D 5 inf., Milano, Biblioteca Ambrosiana, XIVe siècle, f. 12r
Éditions
- COUSSEMAKER CHARLES-EDMOND-HENRI DE (1805-1876), dans «Scriptorum de
musica medii aevi novam seriem a Gerbertina» [4 v.]. Durand, Paris
1864-1876; Olms, Hildesheim 1963, (II) p. 114b-115b
- Schola palaeographica Amstelodamensis. Codex Oxoniensis Biblioteca
Bodleian. Rawl. C 270 [2 v.]. Dans «Divitiae musicae artis» (A. Xa/b),
Knuf, Buren 1979-1980, (B) p. 33-34
Quodsi chromaticum
Anonyme XIe
Allemagne
[a] [De chromatico et enharmonico genere] Quodsi chromaticum et
enhatmonicum […]
[b] [Recapitulatio brevis mensurae prescriptae in diatonico genere] Si cui
vero haec mensurandi monochordi desciptio […]
[c] Main musicale
Manuscrits
- Ms. Clm 14965 b, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine
allemande, XIe-XIIe siècles, f. 26v-28
Éditions
- VIVELL CÖLESTIN (éd.), Frutolfi breviarium de musica et tonarius.
Sitzungbericht (188, 2), Akademie der Wissenschaften in Wien,
Philologisch-historische Klasse. Wien 1919, p. 92-99
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, De musico-paedagogico et theoretico
Guidone Aretino eiusque vita et moribus. Firenze 1953, p [a], 181-182;
[b], p. 163; [c], p. 128
Quomodo vocantur
toni
Anonyme XIe
France ou Angleterre
Quomodo vocantur toni. Primus tonus vocatur hypodorius [...]
Manuscrits
Ms. Harley 3199, London, British Library, origine française ou
anglaise, fin XIe siècle pour la partie musicale, f. 70v
Quattuor modi sunt
Anonyme XIe
Allemagne
Quattuor modi sunt [...] (formule mnémotechnique de tonaire,
tradition de Frutolf)
Manuscrits
- Ms. Clm 14965 b, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine
allemande, XIe-XIIe siècles, f. 22
Éditions
- VIVELL CÖLESTIN (éd.), Frutolfi breviarium de musica et tonarius.
Sitzungbericht (188, 2), Akademie der Wissenschaften in Wien,
Philologisch-historische Klasse. Wien 1919, p. 73
Rogatus a pluribus
Anonyme XIe
Rogatus a pluribus [...] (mesure des tuyaux d'orgue et du
monocorde)
Manuscrits
- Ms. 18914, München, Bayerische Staatsbibliothek, originaire de
Tegernsee, daté de v. 1050-1075, f. 40, Data igitur primae vel minori fistulae qualibet longitudo
[...]
- Ms. 9088, Madrid, Biblioteca Nacional, origine italienne, XIe ou XIIe
siècle, f. 125-128v
- Ms. Lat. 7377 C, Paris, Bibliothèque nationale, origine française, fin
du XIe siècle ou du XIIe siècle, f. 44v (Bernelin), parmi 9 autres
mesures
- Ms. Regulae lat. 1661, Roma, Biblioteca Vaticana, XIIe siècle, f.
34r-40v
Éditions
- GERBERT MARTIN (1720-1793), dans «Scriptores ecclesiastici de musica
sacra potissimum [3 v.]», St. Blasien 1784; Hildesheim, Olms 1967, (I) p.
280b, 314
- SACHS KLAUS-JÜRGEN, Mensura fistularum. Die Mensurierung der
Orgelpfeifen im Mittelalter. Dans «Schriftenreihe der Walcker-Stiftung für
Orgelwissenschaftliche Forschung» (I), Stuttgart 1960, p. 73
Scandicus et
salicus
Anonyme XIe
Scandicus et salicus, climacus, torculus, ancus (formule sur les
neumes)
Manuscrits
- Ms. 334 Gud. Lat. 8° (cat. 4641), Wolfenbüttel,
Herzog-August-Bibliothek, origine à St.-Ulrich et Afra, fin XIIe siècle
(après 1151),
Éditions
- BERNHARD MICHAEL, Die Überlieferung der Neumennamen im lateinischen
Mittelalter. Dans M. Bernhard (éd.), «Quellen und Studien zur Musiktheorie
des Mittelalters» (2), «Veröffentlichungen der Musikhistorischen
Kommission» (13), Bayerische Akadenie der Wissenschaften, München 1997, p.
52
- HUGLO MICHEL, Les noms des neumes et leur origine. Dans «Études
Grégoriennes» (1) 1954, p. 57
Sicut fistulae
eiusdem
Anonyme XIe
Sicut fistulae eiusdem grossitudinis ita laminae [...] (sur les
tuyaux d'orgue)
Manuscrits
- Ms. 10162/66, Bruxelles, Bibliothèque royale, origine liègeoise
(abbaye Sainte-Laurence), XVe siècle, f. 44-49v (56-61v), Prologue; f.
81-84v (93-96v)
- Ms. 334 Gud. Lat. 8° (cat. 4641), Wolfenbüttel,
Herzog-August-Bibliothek, origine à St.-Ulrich et Afra, fin XIIe siècle
(après 1151), f. 109v-110
- Ms. 92 1200 (Admont 494), Rochester, Eastman School of Music, Sibley
Musical Library, origine bavaroise ou autrichienne, XIIe siècle, f.
36rv
Éditions
- GERBERT MARTIN (1720-1793), dans «Scriptores ecclesiastici de musica
sacra potissimum [3 v.]», St. Blasien 1784; Hildesheim, Olms 1967, (II) p.
224b (Musica aribonis, d'après un manuscrit de Saint-Emmeram daté de v.
1078)
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, Aribonis de musica. Dans «Corpus
Scriptorum de Musica», American Institute of Musicology, Rome 1951, p.
45
- SACHS KLAUS-JÜRGEN, Mensura Fistularum. Die Mensurierung der
Orgelpfeifen im Mittelalter. Stuttgart 1970, p. 84
Si monocordum
mensurare
Anonyme XIe
Si monocordum mensurare volueris […]
Manuscrits
- Ms. Sloane 1621, London, British Library, origine allemande, XIe
siècle, f. 4
Éditions
- MEYER CHRISTIAN, Mensura monochordi. La division du monocorde (IXe-XVe
siècles). Paris 1996, p. 27-28, 35
Si numeri quorum
Anonyme XIe
Si numeri quorum loca vacant [...] (mesure des tuyaux
d'orgue)
Manuscrits
- Ms. 10078/95, Bruxelles, Bibliothèque royale, XIe siècle, f. 75v
Éditions
- SACHS KLAUS-JÜRGEN, Mensura fistularum. Die Mensurierung der
Orgelpfeifen im Mittelalter. Dans «Schriftenreihe der Walcker-Stiftung»
(2-3), Stuttgart-Murrhardt 1970-1980
Si tibi surgat
amor
Anonyme XIe
Allemagne
Si tibi surgat amor quod formes cymbala fusor [...] (mesure des
tuyaux d'orgue)
Manuscrits
- Ms. II 4141, Bruxelles, Bibliothèque royale, origine allemande, XIVe
siècle, f. 35
- Ms. Clm 14965 b, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine
allemande, XIe-XIIe siècles, f. 33
- Ms. I.Q.43, Wrocław, Biblioteka Uniwersytecka, fin XVe siècle, f.
141v
Éditions
- VIVELL CÖLESTIN (éd.), Frutolfi breviarium de musica et tonarius.
Sitzungbericht (188, 2), Akademie der Wissenschaften in Wien,
Philologisch-historische Klasse. Wien 1919, p. 109
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH (éd.), Cymbala (Bells in the Middle Ages).
Dans «Musicological Studies ans Documents» (1), American Institute of
Musicology, Roma 1951, p. 51
Bibliographie
- VIVELL CÖLESTIN, Vom unedierten Tonarius des Mönches Frutolf. Dans
«Sammelbände der Internationalen Musik-Gesellschaft» (14) 1912-13, p.
463-484
Si Velis fundere
Anonyme XIe
Allemagne du Sud
Si velis fundere cymbala per artem verissime sonancia [...]
Manuscrits
- Ms. II 4141, Bruxelles, Bibliothèque royale, origine allemande, XIVe
siècle, f. 33v-34
- Ms. I.Q.43, Wrocław, Biblioteka Uniwersytecka, fin XVe siècle, f.
140v
- Ms. 92 1200 (Admont 494), Rochester, Eastman School of Music, Sibley
Musical Library, origine bavaroise ou autrichienne, XIIe siècle, f.
36rv
Éditions
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, Johannis Affligemensis de musica cum
tonario. Dans «Corpus Scriptorum de Musica», American Institute of
Musicology, Roma 1950
- –, Cymbala. Bells in the middle ages. Dans «Musicological Studies
and Documents» (I), American Institute of Musicology 1951, p. 44-46
Si vis metiri
monochordum
Anonyme XIe
Si vis metiri monochordum. Ita metiris. Primum partieris per tria
puncta [...] (mesure du monocorde)
Manuscrits
- Ms. 10078/95, Bruxelles, Bibliothèque royale, XIe siècle, f. 38
- Ms. Ripoll 42, Barcelona, Arxiu de la Corona d'Aragó, originaire de
l'abbaye bénédictine S. Maria de Ripoll, daté 1018-1046, f. 60-65
- Ms. Lat. 7211, Paris, Bibliothèque nationale, originaire de Luxeuil
(Bourgogne), XIe-XIIe siècles, f. 145v-146v
Éditions
- GÜMPEL KARL-WERNER, Spicilegium Rivipullense. Dans «Archiv für
Musikwissenschaft» (35) 1978, p. 59-61
- HEBBORN BARBARA, Die Dasia-Notation. Dans «Orpheus-Schriftenreihe zu
Grundfragen der Musik» (79), Bonn 1995 [trad.]
- LA FAGE ADRIEN DE (1801-1862), dans «Essais de diphthérographie
musicale», O. Legouix, Paris 1864; A. Knuf, Amsterdam 1964, p. 193 et
suiv.
- MEYER CHRISTIAN, Mensura monochordi. La division du monocorde (IXe-XVe
siècles). Paris 1996, p. 8-10
- SCHMID HANS (éd.), Musica et Scolica enchiriadis una cum aliquibus
tractatulis adiunctis. Dans «Bayerische Akademie der Wissenschaften,
Veröffentlichungen der Musikhistrorische Kommission» (3) München 1981
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, Expositiones in Micrologum Guidonis
Aretenis. Dans «Musicologica Medii aevi» (I) Amsterdam 1957, p. 158
Si volueris facere
nolas
Anonyme XIe
Si volueris facere nolas accipe pondus [...]
Manuscrits
- Ms. 18914, München, Bayerische Staatsbibliothek, originaire de
Tegernsee, v. 1050-1075, f. 40v
- Ms. 18937, München, Bayerische Staatsbibliothek, originaire de
Tegernsee, seconde moitié XIe siècle pour cette partie, f. 29r, f.
298v
- Ms. 8° Cod. Ms. 375 (Cim 13), München, Universitätsbibliothek, origine
allemande, XIIe-XIIIe siècles, f. 2
- Ms. Lat. 9346, Paris, Bibliothèque nationale, XIe siècle, f. 121v
- Ms. ML 171 C 77 (Philipps 1281), Washington, Library of Congress,
Music Division, origine flamande, XIIe et XIVe siècles, f. 31v
Éditions
- GERBERT MARTIN (1720-1793), dans «Scriptores ecclesiastici de musica
sacra potissimum [3 v.]», St. Blasien 1784; Hildesheim, Olms 1967, (II) p.
228, 277-278
- LOCHNER FABIAN, Die Ars musica im Willibrorduskloster zu Echternach.
Dans G. Kiesel & J. Schroeder (éd.), «Willibrord. Gedenkgabe zum 1250.
Todestag», 1990, p. 150-165
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, Cymbala. Bells in the middle ages.
American Institute of Musicology 1951, «Musicological Studies and
Documents» (I), p. 37-38
Tamen a vita
Anonyme XIe
Allemagne
[...] tamen a vita quae est proxima videlicet usque ad finem
huius toni [...] (tonaire)
Manuscrits
- Ms. 1050 Helmst. (cat. 1152), Wolfenbüttel, Herzog-August-Bibliothek,
origine allemande, XIe siècle (avec prudence, après 1045), f. 14-15
Éditions
- HUGLO MICHEL, Les tonaires. Inventaire, analyse, comparaison. CNRS,
Société Française de Musicologie, Paris, Heugel 1971, p. 192
Tonaire de Metz
Anonyme XIe
A Rorate coeli. A. Suscepimus Deus […]
Manuscrits
- Ms. 351, Metz, Bibliothèque municipale, début XIe siècle, f.
66v-75
Éditions
- LIPPHARDT WALTER, Der Karolingische Tonar von Metz. Dans
«Liturgiewissenschaftliche Quellen und Forschungen» (43), Münster
1965
Bibliographie
- HUCKE HELMUT, Gregorianische Fragen. Dans «Musikforschung» (41) 1988,
p. 308, 321
Tonus
dualem
Anonyme XIe
France
Tonus dualem significationem habeat [...]
Manuscrits
- Ms. Harley 3199, London, British Library, origine française ou
anglaise, fin XIe siècle pour la partie musicale, f. 74-79
Totum monochordum
Anonyme XIe
Bavière
Totum monochordum a gamma quattuor passibue dividas […]
Manuscrits
- Ms. Clm 4622, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine bavaroise,
fin XIe siècle [XIIe siècle pour le f. 94-111, et XIIIe siècle pour le f.
81-93 & 112-167v], f. 178rv, Totum monochordum partire in primis in quattuor et in initio monochordi
[...]
- Ms. 334 Gud. Lat. 8° (cat. 4641), Wolfenbüttel,
Herzog-August-Bibliothek, origine à St.-Ulrich et Afra, fin du XIIe siècle
(après 1151), f. 104rv, Arbitror idcirco eodem modo se habere mensuram monochordi
[...]
- Ms. 92 1200 (Admont 494), Rochester, Eastman School of Music, Sibley
Musical Library, origine bavaroise ou autrichienne, XIIe siècle, f.
33v
Éditions
- GERBERT MARTIN (1720-1793), dans «Scriptores ecclesiastici de musica
sacra potissimum [3 v.]», St. Blasien 1784; Hildesheim, Olms 1967, (I) p.
344-345 [Mensura monochordi Boetii]; (II) p. 221b [Musica aribonis]
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH (éd.), Aribonis de musica. Corpus
Scriptorum de American Institute of Musicology. Rome 1951, p. 39
- –, De musico-Paedagogico et theoretico Guidone Aretino eiusque
vita et moribus. Firenze 1953, p. 166, n° 22
Traité d'organum de
Berlin
Anonyme XIe
Italie
Vocum copulationes dicuntur [...] Cum multi veterum ac modernorum de
diaphonia (traité d'organum)
Manuscrits
- Ms. theol. Lat. qu. 261, Berlin, Staatsbibliothek Preußischer
Kulturbesitz, origine italienne, daté 1292, f. 48-51v
Comparer l'incipit avec celui de l'anonyme de Coussemaker V : Cum multi antiqui modernique cantores [...]
Éditions
- EGGEBRECHT HANS HEINRICH & ZAMINER FRIDER, Ad organum faciendum.
Neue Studien zur Musikwissenschaft (3), Mainz 1970, p. 159-160
Traité d'organum de
Milan
Anonyme XIe
Ad organum faciendum. Prologus cum obscuritas diaphonie
[...]
Manuscrits
- Ms. 528, Brugge, Stadsbibliotheek, origine flamande, XIIIe siècle et
première moitié XIVe siècle, (f. 54v-59)
- Ms. theol. Lat. qu. 261, Berlin, Staatsbibliothek Preußischer
Kulturbesitz, origine italienne, daté 1292, f. 21v-23
- Ms. H 384, Montpellier, Bibliothèque de l'École de médecine
- Ms. M 17 sup., Milano, Biblioteca Ambrosiana, originaire de Laon, XIIe
siècle, f. 56v-61r
Éditions
- COUSSEMAKER CHARLES-EDMOND-HENRI DE, dans «L'art harmonique aux XIIe
et XIIIe siècles», Paris, Durand 1875, p. 229-243
- EGGEBRECHT HANS HEINRICH & ZAMINER FRIEDER, Ad organum faciendum.
Dans «Lehrschriften der Mehrstimmigkeit in nachguidonischer Zeit, Neue
Studien zur Musikwissenschaft» (3), Mainz, B. Schotts Söhne 1970, p. 45-49
& 111-175
- HUFF JAY A., Ad organum faciendum et Item de organo. Dans «Musical
Theorists in Translation» (8), Brooklyn, Institute of Mediaeval Music
1963, p. 41-67 [trad.]
Bibliographie
- HAAS MAX, Der Epilog des Mailänder Organum-Traktats. Dans «Schweizer
Beiträge zur Musikwissenschaft» (2), Bern-Stuttgart 1974, p. 7-19
- LUDWIG FR., dans «Sammelbände der Internationalen Musikgesellschaft»
(V) 1903, p. 179
- RIEMANN HUGO (1849-1919), Handbuch der Musikgeschichte (V, 1), p. 2;
16
Traité
d'organum de Montpellier
Anonyme XIe
Diaphonia duplex cantus est
Manuscrits
- Ms. H 384, Montpellier, Bibliothèque de l'École de médecine
Éditions
- EGGEBRECHT HANS HEINRICH & ZAMINER FRIEDER, Ad organum faciendum.
Neue Studien zur Musikwissenschaft (3), Mainz 1970, p. 187-188
Bibliographie
- BLUM FRED, Another Look at the Montpellier Organum Treatise. Musica
Disciplina (13) 1959, p. 15-24
Tres
symphoniae sunt in musicis
Anonyme XIe
Allemagne
Tres symphoniae sunt in musicis: diatessaron, diapente,
diapason
Manuscrits
- Ms. Clm 23577, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine
bavaroise, XIe siècle, f. 78v
Unaquaeque ergo
Anonyme XIe
Unaquaeque ergo qualitas principalis [...]
Manuscrits
- Ms. 428/428, Cambridge, Gonville and Caius College, origine en Italie
du Nord ou France du Sud, provenant de la collection Moore, fin XIe-début
XIIe siècle, f. 10, Unaquaeque ergo qualitas principalis [...]
Ut cantor
Anonyme XIe
Allemagne
Ut cantor iunctis derives [...] concludit firmate ptongos (tradition Frutolf)
Manuscrits
- Ms. 328, Zwettl, Stiftsbibliothek, XIIe-XIIIe siècles, f. 164v
- Ms. Clm 14965 b, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine
allemande, XIe-XIIe siècles, f. 127
- Ms. 92 1100 (olim Wolffheim), Rochester, Eastman School of Music,
Sibley Musical Library, origine bavaroise, début XIIe siècle, f. 177
Éditions
- VIVELL CÖLESTIN (éd.), Frutolfi breviarium de musica et tonarius.
Sitzungbericht (188, 2), Akademie der Wissenschaften in Wien,
Philologisch-historische Klasse. Wien 1919, p. 66 (Ms. Clm 14965a)
Ut vero
indubitander
Anonyme XIe
Allemagne
Ut vero indubitander consonantarum ratio […]
Manuscrits
- Ms. Clm 18914, München, Bayerische Staatsbibliothek, originaire de
Tegernsee, daté de v. 1050-1075, f. 32
Éditions
- GERBERT MARTIN (1720-1793), dans «Scriptores ecclesiastici de musica
sacra potissimum [3 v.]», Saint-Blasien 1784; Hildesheim, Olms 1967, (I)
p. 304
- PEZ BERNARD (1683-1735), Thesaurus anecdotorum novissimus [6 v.].
S.l., 1721-1729, (III, 2) p. 86
Vacat hos tempere
Anonyme XIe
Vacat hos tempere potentibus opprimere (sentences)
Manuscrits
- Ms. Conv. Soppr. F. III. 565, Firenze, Biblioteca Nazionale, XIe et
XIIe siècles, f. 69r
- Ms. Pluteo XXIX. 48, Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, XVe
siècle, f. 48 & 55
Volens qui
Anonyme XIe
Volens qui organistrum disponere [...] (mesure de
l'organistrum)
Manuscrits
- Ms. Cpv 2502, Wien, Österreichische National Bibliothek, XIIe siècle,
f. 38v-39r
- Ms. 334. Gud. Lat. 8°, Wolfenbüttel, Herzog-August-Bibliothek,
oriniginaire de S. Ulrich et Afra d'Augsburg, XIe-XIIe siècles, f.
110v
Bibliographie
- SMITS VAN WAESBERGHE JOSEPH, dans «De musico-paedagogico et theorico
Guidone Aretino eiusque vita et moribus», Florence 1953, p. 169, n°
30
Jean-Marc Warszawski
Novembre 1995-7 août 2006
© Musicologie.org


À propos - contact | S'abonner au bulletin | Biographies de musiciens | Encyclopédie musicale | Articles et études | La petite bibliothèque | Analyses musicales | Nouveaux livres | Nouveaux disques | Agenda | Petites annonces | Téléchargements | Presse internationale | Colloques & conférences | Collaborations éditoriales | Soutenir musicologie.org.
Musicologie.org, 56 rue de la Fédération, 93100 Montreuil, ☎ 06 06 61 73 41
ISNN 2269-9910.
Samedi 12 Avril, 2025
