Écrits anonymes sur la musique au
XVe siècle (2/4)
Écrits relatifs à la
musique ( 580-1764) : Index chronologique
1. de Musica manualis cum
tonale à Dictis super addenda diligenter
2.
de Dicunt multi à M.J.C.
de modo
3. de Modus cantandi versiculum à
Pri re la. Se re fa
4.
de Primo dividatur à Ze lernen dy figurlichen musica

Dicunt multi quod laudare Dominum [...]
Manuscrits
- Ms. A CVIII 2 (203), Praha, Prazkéo hradu, knihovna metropolitní
kapituly, daté d'avant 1414

Ditonus fit ex duobus tonis immediate coniunctis [...]
Manuscrits
- Ms. Add. 10336, London, British Library, origine anglaise, daté 1500,
f. 100v-102
- Ms. 466, London, Lambeth Palace, origine anglaise, daté 1524-1525.
Copié par William Chelle, f. 33-34v

At illi dixerunt
Manuscrits
- Ms. Cod. II. lat 2, 2° 6, Harburg, Bibliothek
Éditions
- GÖLLNER THEODOR, Die mehrstimmigen liturgischen Lesungen (2v). Dans «Münchener
Veröffentlichungen zur Musikgeschichte» (15), Tutzing 1969, p.
131-133

Dispendiosa sub compendio tradere facile quoniam non
est [...] speculationis opus est praxis (abrégé)
Manuscrits
- Ms. 10162/66, Bruxelles, Bibliothèque royale, origine liègeoise
(abbaye Sainte-Laurence), XVe siècle, f. 36r-42v

Dispondeus / Piricheus / Dactilus [...]
Manuscrits
- Ms. O.9.29 (1441), Cambridge, Trinity College, origine anglaise, daté
1416 (aussi 1460), rédigé par John Wilde, traité signé Robert de Brunham,
f. 55

Ditonus est consonantia constans ex duobus tonis
[...]
Manuscrits
- Ms. R.14.26 (899), Cambridge, Trinity College, origine anglaise, XVe siècle, f. 120rv

Differentia est inter motetos
Differentia est inter Rondellis Balladis vireletis et
motetis et fuga [...]
Manuscrits
- Ms. II, 1, 2°, 38, Augsburg, Universitätsbibliothek, daté 1473-1576,
f. 173va
- Ms. Clm 18947, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine
allemande, XVe siècle, f. 239-240, Musica est motus vocum rationabilium in
arsim vel thesim
- Ms. Lat. 36, Philadelphia, University of Pennsylvania, Charles
Patterson Van Pelt Library, origine allemande, daté 1437, f. 207
Éditions
- STAEHELIN MARTIN, Beschreibungen und Beispiele musikalischer Formen in
einem unbeachteten Traktat des frühen 15. Jahrhunderts. Dans «Archiv für
Musikwissenschaft» (21) 1974, p. 237-242
[édition
électronique de l'Université d'Indiana]

Divide per quatuor a primo byduro usque ad stephanum
tunc habebis primum elami [...] (division du monocorde)
Manuscrits
- Ms. theol. lat. fol. 155, Berlin, Staatsbibliothek Preußischer
Kulturbesitz, origine allemande, XVe siècle, f. 83v

Divide primo inter b durum et stephanum 16
distinctiones (mesure du monocorde)
Manuscrits
- Ms. theol. lat. qu. 152, Berlin, Staatsbibliothek Preußischer
Kulturbesitz, origine allemande, daté 1408 & 1412, f. 144v
Éditions
- MEYER CHRISTIAN, Mensura monochordi. La division du monocorde (IXe-XVe siècles).
Paris 1996, p. 224
Bibliographie
- ACHTEN G., Die theologischen lateinischen Handschriften in quarto. Wiesbaden
1979, p. 59-63

Divina auxiliante gratia brevem tractatum compilare
intendo
Manuscrits
- Ms. Ashburnham 1119, Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, première
moitié XVe siècle, f. 33r
- Ms. 606 (IV. 9), Pisa, Biblioteca Universitaria, originaire du
Nord-Est de l'Italie, daté 1429 ou plus tard, f. 111
- Ms. B 83, Roma, Biblioteca Vallicelliana, origine italienne, XVe siècle, f. 18rv

Dominica in adventu domini ymnum cantatur
[...]
Manuscrits
- Ms. Royal 2.1.II, London, British Library, British Library, origine
supposée anglaise ou à Koblenz, XVe siècle, f. 95-96

Diapason ex septem intervalles constants septem
complecitur [...] (figure de l'octave, de la quinte et de la
quarte.)
Manuscrits
- Ms. Cpv 4774, Wien, Österreichische Nationalbibliothek, XVe siècle, f.
42r

De musica intervallosa. Voces discrete sibi invicem
forma id est specie differentes [...]
Manuscrits
- Ms. Pluteo XXIX. 48, Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, XVe siècle, f. 1r-7v

Enchirias musicus sic format monocordum ad
propositum [...]
Manuscrits
- Ms. 1861, Kraków, Biblioteka Jagiełłonska, origine supposée à
Cracovie, daté de v. 1445, f. 68

En el comienço del mundo en la primera hedat
[...]
Manuscrits
- Ms. ç.III.23, El Escorial, Real Biblioteca del Monasterio de San
Lorenzo, origine espagnole, fin XVe siècle, f. 1-50

Epitritus est figura et pertinet ad accentum
[...]
Manuscrits
- Ms. Pepys 1236, Cambridge, Magdalene College, origine anglaise (Christ
Church, Canterbury?), XVe siècle, f. 104-108v, Epitritus est figura et
pertinet ad accentum [...]

[a] Est autem ergo specialiter videndum quod huius operis due sunt partes
principales [...] Quatum item ad primam partem [...] (fragment de
traité de plain-chant) ; [b] Notandum impares toni scilicet primus tertius quintus, septimus
[...] (sur les tons) ; [c] Tonus est regula cuiuslibet cantus artificialis secundum rationem
ascendendi et descendendi [...] (sur les tons)
Manuscrits
- Ms. Mc 48, Tübingen, Universitätsbibliothek, origine allemande, fin
XVe siècle, [a], f. 14-17; [b], f. 18; [c], f. 18v-21

Est manus signum cantus cuiuslibet dugnum [...] (plain-chant)
Manuscrits
- Ms. Clm 7614, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine allemande,
daté de v. 1420, f. 87-95v, Est manus signum cantus cuiuslibet signum (main de solmisation) [...] Claves a ad c graves dat musica recte [...] res sunt in manu
cantum dividere [...] Unica si fuerit vox invariata manebit [...] Gamma in
linea post are in spacio loca [...] Ter terni sunt modi [...] Sunt etenim
modi quibus cantus petit formari [...] Vox vult equari vocalis apte
servari [...] Est mos tonorum octo ponere modernorum [...] Notandum
quinque sunt modi numeri qui valent consonantias efficere musicales [...]
Notandum quod duplex est proportio, quaedam est proportio equalitatis
[...]

Et est notandum de tercio tono et habet tres
differencias [...]
Manuscrits
- Ms. IV.Q.81, Wrocław, Biblioteka Uniwersytecka, originaire de Dresde,
seconde moitié XVe siècle, f. 241-250v & 395rv & 404

Et natura fert, ut extrema ex altera parte
[...]
Manuscrits
- Ms. 883, Barcelona, Biblioteca de Catalunya, origine italienne, daté
de v. 1400, f. 26

[Ars componendi cantum figurativum simphorice ac
dulciter sonantem], Et primo de contrapuncto plano [...] Sequitur hic
aliqua declaratio atque denominatio cum realibus exemplis omnium
proportionum]
Manuscrits
- Ms. Add. 34200, London, British Library, origine allemande, daté de v.
1450, f. 34-35
- Ms. 98 th. 4°, Regensburg, Bischöfliche Zentralbibliothek,
Proskesche-Musikbibliothek, origine allemande, daté 1457-1476, f.
328-331
Éditions
- COUSSEMAKER CHARLES-EDMOND-HENRI DE (1805-1876), dans «Scriptorum de
musica medii aevi novam seriem a Gerbertina» [4 v.]. Durand, Paris
1864-1876; Olms, Hildesheim 1963, (III) p. 462-465; 471-474
- WINGELL RICHARD JOSEPH, Anonymous XI (CS III): An Edition,
Translation, and Com-mentary (thèse) [3 v.]. University of Southern
California 1973 [482 p.]
[édition
électronique de l'Université d'Indiana]
Bibliographie
- WINGELL, RICHARD JOSEPH, Anonymous XI and Questions of Terminology in
Theoretical Writings of the Middle Ages and Renaissance. Dans Music
«Theory Spectrum» (1) 1979, p. 121-28

Et primo viginti littere cantus a b c d e f g [...]
Manuscrits
- Ms. Fields 5096, San Marino, The Huntington Library, origine
italienne, XVe siècle, f. 1-46
Voir: « Primo igitur scire debes quod viginti sunt
littere in manu cantu [...] »

Ars cuiuslibet discantus. Et primo de sincopatione
cuiuslibet note unum sciendum est quod contra unam perfeetam brevem
possumus [...] Ulterius sciendum quod quando sit sincopatio contra unam
semibrevem [...] Notandum quod etiam discantus debet incipi in perfecta
specie [...] Ulterius sciendum quod discantus in tonis imparibus non
potest ascendere [...] sub fine ihius discantus exemplum patet
praedicanti
Manuscrits
- Ms. 98 th. 4°, Regensburg, Bischöfliche Zentralbibliothek,
Proskesche-Musikbibliothek, origine allemande, daté 1457-1476, f.
332-333

[a] Et primo nota quod quando aliquis per medium notatu et cantandu
[...] (porportions) ; [b] Proportio sesquitertia epitrita sisterna priam dyatessaron est quando
maior numerus continet [...] (proportions) ; [c] De proportionibus collateralibus [...] Epogdarum grece dicitur
sequioctavus…Epitria grece dicitur sesquitertia [...] ; [e] extrait de la musica de Boèce ; [f] Cordarum nomina primitus a Graecis musicis inventa [...]
Manuscrits
- Ms. 98 th. 4°, Regensburg, Bischöfliche Zentralbibliothek,
Proskesche-Musikbibliothek, origine allemande, daté 1457-1476, f [a], f.
378-379; [b], f. 379-380; [c], f. 381-382; [d], f. 382-383; [e], f.
384-385

Et quia ubi terminantur species musice ibi incipit
practica. Ideo de tractatu de contrapuncto (traité de contrepoint)
Manuscrits
- Ms. 98 th. 4°, Regensburg, Bischöfliche Zentralbibliothek,
Proskesche-Musikbibliothek, origine allemande, daté 1457-1476, f.
386-397

Etsi bestialium. Iste liber cuius subiectum est
numerus sonorum [...]
Manuscrits
- Ms. 1927, Kraków, Biblioteka Jagiełłonska, origine cracovienne, daté
1445-1448, f. 239-241v,

[a] Etsi huius preclarissime artis musice comoditates tum propter eius
[...] (traité de plain-chant) ; [b] Musica scientia utilis ac delectabilis que ex plerisque viris
erudissimis maxime approbatur [...] (traité de musique mesurée)
Manuscrits
- Ms. 103/1, Regensburg, Turn- und Taxis'sche Hofbibliothek, origine
allemande, fin XVe, début XVIe siècle, [a] = f. 2-15 avec main et tableau
de solmisation) [b] = f. 16-33v

Exerpta musice omnis cantus gregoriani pitagorici et
contrapuncti simplicis
Éditions
- Köln, Johann Landen v. 1496 (1 exemplaire conservé)

Ex his enim mensurationibus claret tonum partiri in
duo equa [...]
Manuscrits
- Ms. 1861, Kraków, Biblioteka Jagiełłonska, origine supposée à
Cracovie, daté de v. 1445, f. 64

Ex quo presens notitia de qua nostra versatur
speculatio est musicalis [...] (traité de plain-chant)
Manuscrits
- Ms. Mus. ms. theor. 1550, Berlin, Staatsbibliothek Preußischer
Kulturbesitz, XVe siècle, f. 1-14v, E x quo presens notitia de qua nostra versatur speculatio est musicalis
[...] ; f. 16-17v, Tonus est regula per ascensum et descensum [...]

Ex quo omnes universasque regulas ipsius musice
addiscire nequeant [...] (traité de plain-chant)
Manuscrits
- Ms. Clm 4382, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine allemande,
daté 1405; Ms. Clm 21311, id., origine allemande, daté 1487, f.
74-104

Ex quo enim scolasticum gradum dignitatis concrevit
altissimunque sacerdotum [...] (plain-chant)
Manuscrits
- Ms. Clm 4387, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine allemande,
XVe siècle, f. 39-44

Ex quo nostra intentio circa artis musice modum
cantandi velit versari [...]
Manuscrits
- Ms. Clm 21311, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine
allemande, daté 1487, f. 104-126

Faut. C faut ac binas ut fa retinet sibi voces
[...] (formules versifiées de solmisation)
Manuscrits
- Ms. Hs. II 223, Mainz, Stadtbibliothek, origine allemande, daté XVe Siècle, f. 242rv

Felix Magdalene cantandi prominet arte [...]
Manuscrits
- Ms. Add. 4912, London, British Library, origine anglaise, XVIIIe siècle, copie Lansdowne 763
- Ms. Lansdowne 763, id., origine anglaise, daté de v. 1450, copié par
John Wylde. Copié dans le Ms. Add. 4912 (XVIIIe siècle), f. 53rv

Fertur quamquam Pitagoras primordialis musices huius
tamen eum preter nonnulli inventores esse [...]
Manuscrits
- Ms. 2297/I, Wrocław, Zaklad Narodowy im. Ossolinskich Polskiej
Akademii Nauk. Biblioteka, origine Cracovienne supposée, f. 1-12

Finit in D vel in a primus tonus atque secundus
[...]
Manuscrits
- Ms. 883, Barcelona, Biblioteca de Catalunya, origine italienne, daté
de v. 1400, f. 19v

Figura est representatio recte atque omisse
vocis [...]
Manuscrits
Ms. 125 MS c 36 (138g), Praha, Národní muzeum,
originaire de Bohême ou de Saxe, daté de v. 1515-1520, f. 1-20v

Figura proportionum in quantitate discreta
Manuscrits
- Ms. O.9.29 (1441), Cambridge, Trinity College, origine anglaise, daté
1416 (aussi 1460), rédigé par John Wilde, traité signé Robert de Brunham,
f. 56v

Formula rite tono primo datur ista Memento
[...]
Manuscrits
- Ms. I.Q.43, Wrocław, Biblioteka Uniwersytecka, fin XVe siècle, f.
141v

Fragilitas humane nature heu quippe per experientiam
manifestatem cottidianam [...] (traité de plain-chant)
Manuscrits
- Ms. De 4, Tübingen, Universitätsbibliothek, origine allemande,
XVe-XVIe siècles, f. 217-234 (f. 221-22, main et tableau de
solmisation)

Fratres charissimi non scientia sed charitate et
obendentia sunt motus vobis charitatis ac servitutis praestare
[...]
Manuscrits
- Ms. Clm 30058 (olim Mus. Mss. 1571), München, Bayerische
Staatsbibliothek, origine allemande, fin XVe-début XVIe siècle, f.
1-68

Gamaut are bmi [...] Et nota quod tres sunt cantus
in genere [...]
Manuscrits
- Ms. Cpv 4702, Wien, Österreichische Nationalbibliothek, XIVe siècle,
f. 86r-90v (début de traité)
[édition
électronique de l'Université d'Indiana]
- Ms. Clm 19818, München, Bayerische Staatsbibliothek, première moitié
XVe siècle, f. 274v (parmi trois formules de solmisation, dont celle de H.
Heger, Cantus in manu)
- Ms. Add. 31388, London, British Library, originaire de l'abbaye
bénédictine de Saint-Ulrich et Afra (Augsburg), daté 1497, f. 9v
- Ms. 47, Kornik (PL), Biblioteka Kórnicka, originaire de Kornik,
seconde moitié XVe siècle, f. 247-250
- Ms. XI.D.7 (2041), Praha, Národní knihovna (dríve Universitní
knihovna), origine tchèque, première moitié XVe siècle, f. 21v-23, Gamaut
are bemi cephaut desolre [...]

Nota gamaut habet unam scilicet .ut. ascendo et
descendo
Gamaut qui voces habet unam scilicet ut [...] (traité de solmisation)
Manuscrits
- Ms. Hs. II 223, Mainz, Stadtbibliothek, origine allemande, XVe Siècle,
f. 241rv
- Ms. Clm 19818, München, Bayerische Staatsbibliothek, première moitié
XVe siècle, f. 280v; Ms. Clm 24809, id., origine allemande, daté de v.
1406-1417, f. 148ra-rb

Gama epogdoa [...] a nete hyperboleon (les noms
des modes grecs)
Manuscrits
- Ms. 883, Barcelona, Biblioteca de Catalunya, origine italienne, daté
de v. 1400, f. 20-22r, C Epogdeus a prolambanomenos
- Ms. II I 406 (Magliab. XIX 19), Firenze, Biblioteca Nazionale, origine
italienne, XVe siècle, f. 5r; Ms. lat. Cl. VIII, 85 (3579), Venezia,
Biblioteca Marciana, origine italienne, daté 1464, f. 47v

Haec algorismus ars presens dicitur [...]
Manuscrits
- Ms. Add. 10336, London, British Library, origine anglaise, daté 1500,
f. 74v-81v

Haec est de organorum structura [...] (mesure
des tuyaux d'orgue)
Manuscrits
- Ms. 554, Erlangen, Universitätsbibliothek, origine allemande, daté
1454-1480, f. 204v

Haec sunt mutationes ascendendo de b quadrum grave
[. . .]
Manuscrits
- Ms. Cappon. lat. 206, Roma, Biblioteca Vaticana, origine italienne,
XVe siècle, f. 16r-31v

Here folwith a litil tretise acording to the ferst
tretrise [...]
Manuscrits
- Ms. Add. 4912, London, British Library, origine anglaise, XVIIIe siècle, copie du Lansdowne 763
- Ms. Lansdowne 763, id., origine anglaise, daté de v. 1450, copié par
John Wylde. Copié dans le Ms. Add. 4912 (XVIIIe siècle), f. 113v-116 [ édition
électronique de l'Université d'Indiana]
Éditions modernes
- MEECH SANFORD B., Three Musical Treatises in English From a Fifteenth-Century
Manuscript. Dans « Speculum » (10) 1935, p. 235-269 at 258-65 [ édition
électronique de l'Université d'Indiana]
- BUKOFZER MANFRED, Geschichte des englischen Diskants und des Fauxbourdons nach den
theoretischen Quellen. Dans « Sammlung musikwissenschaftlicher
Abhandlungen » (21), Heitz, Strassbourg 1936, p. 146-53
[édition
électronique de l'Université d'Indiana]
- GEORGIADES THRASYBULOS, Englische Diskanttraktate aus der ersten Hälfte des 15. Jahrhunderts:
Untersuchungen zur Entwicklung der Mehrstimmigkeit im Mittelalter. Dans « Schriftenreihe des Musikwissenschaftlichen Seminars der Universität
München » (3), Selbstverlag und Auslieferung: Musikwissenschaftliches
Seminar der Universität München, 1937, p. 23-27
[édition
électronique de l'Université d'Indiana]

Hic est ars motetorum tam in notis simplicibus
[...]
Manuscrits
- Ms. 883, Barcelona, Biblioteca de Catalunya, origine italienne, daté
de v. 1400, f. 30rv

His sex formantur [...]
Manuscrits
Ms. ML 171 J 6 Case, Washington, Library of Congress,
Music Division, origine vénitienne, daté 1465-1477, f. 98
Éditions modernes
- MICHELS ULRICH, Johannis de Muris Notitia artis musicae et Compendium musicae
practicae; Petrus de Sancto Dionysio Tractatus de musica. Dans «
Corpus scriptorum de musica » (17), American Institute of Musicology, Roma
1972, p. 160-166
[édition
électronique de l'Université d'Indiana]

In arte motetorum sive discantuum sunt sex modi
notularum scilicet maxima [...] (traité des ligatures)
Manuscrits
- Ms. Hs. 44, Trier, Seminar-Bibliothek, XVe siècle, f. 342

In c
natura, anonyme XVe, Allemagne
In c natura f b mol g que b dura. Wo eyn c ist in
der hant [...] Wie vil sein gesagk in der hant? [...]
Manuscrits
- Ms. XI.F.2 (94), Praha, Národní knihovna (dríve Universitní knihovna),
origine allemande, seconde moitié XVe siècle, f. 4-11v

Incipit unumquodlibet in arte musicali tam practica
quam teorica (définitions des termes musicaux)
Éditions
- CZAGÁNY ZSUZSA, Ein «Diffinitorium musicum» aus dem späten 15.
Jahrhundert. Dans «Cantus Planus», Budapest 1992, p. 127-139
[International Musicological Society Study Group, Communication à la 4e
rencontre de Pécs (1990)]
[édition
électronique de l'Université d'Indiana]

Incipiunt regule contrapunctus. Videlicet. Primo
notandum quid sit contrapunctus [...]
Manuscrits
- Ms. Cappon. lat. 206, Roma, Biblioteca Vaticana, origine italienne,
XVe siècle, f. 33r-34v

Incipit rude documentum tonorum sed valde utile et
hiis qui intelligunt [...] Octo sunt toni scilicet [...] (sur les
modes)
Manuscrits
- Ms. 883, Barcelona, Biblioteca de Catalunya, origine italienne, daté
de v. 1400, f. 19-20
- Ms. II I 406 (Magliab. XIX 19), Firenze, Biblioteca Nazionale, origine
italienne, XVe siècle, f. 5r

Incipit musica compendiosa. Sapientia clamitat in
plateis. Si quis dligit eam [...]
Manuscrits
- Ms. a VI 44, Salzburg, Abtei Sankt Peter, daté 1490, f. 23r-41r, de
larges emprunts à Johannes Afflighemensis: le chapitre 4 est repris du 2
de Johannes Afflighemensis; le 5 du 17; le 6 du 17; le 7 du 2; le 8 du
4

In convertendo dominus captivatem syon [...]
Sequuntur intonationes super Magnificat et Benedictus [...] (formules
d'accentuation suivies d'un tonaire)
Manuscrits
- Ms. 17.19 Aug. 4° (cat. 3109), Wolfenbüttel, Herzog-
August-Bibliothek, origine allemande, XVe siècle, f. 345

In D sol re manet primus [...] (formule
mnémotechnique versifiée)
Manuscrits
- Ms. Cpv 4774, Wien, Österreichische Nationalbibliothek, XVe siècle, f.
65v

In Gemaut habemus quatuor notas videlicet [...] (traité de contrepoint)
Manuscrits
- Ms. lat. oct. 407, Berlin, Staatsbibliothek Preußischer Kulturbesitz,
origine italienne, daté 1456, f. 1-3 & 7 & 8-9. Tableaux suvis de
régles de contrepoint

In hoc perfectio ternarii et quaternarii cumulatur
[...]
Manuscrits
- Ms. 1861, Kraków, Biblioteka Jagiełłonska, origine supposée à
Cracovie, daté de v. 1445, f. 8, avec tonaire

Inicium habes in principio huius libri ad tale
signum [...]
Manuscrits
- Ms. a VI 44, Salzburg, Abtei Sankt Peter, daté 1490, f. 41v-44

In primo dico quod contrapunctus requirit habere
quatuor res [...]
Manuscrits
- Ms. I 20 inf., Milano, Biblioteca Ambrosiana, originaire du Nord de
l'Italie, seconde moitié XVe siècle, f. 28v-30v

In principio septem sunt littere musicales [...]
Prolaciones sunt due (traité de plain-chant et de musique mesurée)
Manuscrits
- Ms. 362, Pavia, Biblioteca Universitaria, XVe siècle, f. 1-5r; f.
7r-14v

In quatuor partes longitudinem monocordi divide
equas
Manuscrits
- Ms. 1861, Kraków, Biblioteka Jagiełłonska, origine supposée à
Cracovie, daté de v. 1445, f. 68
- Ms. 1965, id., origine polonaise (Cracovie), daté 1445-1448, f.
39
- Ms. lat. 1492, Leipzig, Universitätsbibliothek der Universität zu
Leipzig
Éditions
- HEBBORN BARBARA, Die Dasia-Notation. Dans «Orpheus-Schriftenreihe zu Grundfragen der
Musik» (79), Bonn 1995 [trad.]
- SCHMID HANS (éd.), Musica et Scolica enchiriadis una cum aliquibus tractatulis
adiunctis. Dans «Veröffentlichungen der Musikhistorische Kommission»
(3), Bayerische Akademie der Wissenschaften, München 1981, p. 240
[édition
électronique de l'université d'Indiana]

Insuper sciendum quod quatuor voces graves
scribuntur [...]
Manuscrits
- Ms. Cpv 4774, Wien, Österreichische Nationalbibliothek, XVe siècle, f.
43v

Intendere diapason est ipsum duplicare [...]
Manuscrits
- Ms. Canonici Misc. 339 (S.C. 19815), Oxford, Bodleian Library, origine
italienne, seconde moitié XVe siècle, f. 30ra

Pseudo Johannes de Muris
Intendentes scientie musicalis esquirere cognitionem
[...]
Manuscrits
- Ms. Add. 4912, London, British Library, origine anglaise, XVIIIe siècle, copie du Lansdowne 763
- Ms. Lansdowne 763, id., origine anglaise, daté de v. 1450, copié par
John Wylde. Copié dans le Ms. Add. 4912 (XVIIIe siècle), f. 95-98

Inter omnes artes quas liberales vocant, nulla extat
[...] (traité de plain-chant)
Manuscrits
- Ms. Clm 19693, München, Bayerische Staatsbibliothek, originaire de
l'abbaye de Melk en Autriche, seconde moitié XVe siècle, f. 1-23v
- Ms. Add. 16900, London, British Library, origine allemande, fin
-XVe-début XVIe siècle, f. 1-36v

Interpretatio sex notarum videlicet la sol fa mi re
ut [...]
Manuscrits
- Ms. Add. 10336, London, British Library, origine anglaise, daté 1500,
f. 107

Inter diversas de musica questiones queritur
[...]
Manuscrits
- Ms. 883, Barcelona, Biblioteca de Catalunya, origine italienne, daté
de v. 1400, f. 24v-26

Ista autem omnia signa in figura cantari per
diminutionem [...] (les signes de mesure et diagramme)
Manuscrits
- Ms. 98 th. 4°, Regensburg, Bischöfliche Zentralbibliothek,
Proskesche-Musikbibliothek, origine allemande, daté 1457-1476, f. 314-315
& 317
Éditions
- COUSSEMAKER CHARLES-EDMOND-HENRI DE (1805-1876), dans «Scriptorum de
musica medii aevi novam seriem a Gerbertina» [4 v.]. Durand, Paris
1864-1876; Olms, Hildesheim 1963, (III) p. 467b-469a; 490

Ista est regula contrapunti per ottavam et incipitur
octava in ut [...]
Manuscrits
- Ms. Add 36986, London, British Library, origine italienne, fin
XVe-début XVIe siècle, f. 30v-31v

Ista dictio sequens pertinet ad mundanam musicam et
humanam [...]
Manuscrits
- Ms. Bodley 515 (S.C. 2185), Oxford, Bodleian Library, origine
anglaise, début XVe siècle, 1rv

Ista rota debet volvi ponendo istud capud [...] (diagrammes pour le contrepoint)
Manuscrits
- Ms. 883, Barcelona, Biblioteca de Catalunya, origine italienne, daté
de v. 1400, f. 27v

Iste sunt probationes cantuum. Dominus Guido autem
[...]
Manuscrits
- Ms. Cpv 4774, Wien, Österreichische Nationalbibliothek, XVe siècle, f.
42r, partie de traité anonyme (f. 37r-58v)

Isti cantus qui in proprio cursu cantari nequiunt
[...]
Manuscrits
- Ms. Lat. 36, Philadelphia, University of Pennsylvania, Charles
Patterson Van Pelt Library, origine allemande, daté 1437, f. 60

Item legas evangelium sicut epistolam praeter
perijodum in fine [...] et finalis deberet esse sol pro mi [...] De modo legendi epistolam
secundum eos et evangelium simul. Item autem versale principalis vox
accentus est mi [...]
Manuscrits
- Ms. 496, Erlangen, Universitätsbibliothek, supposé originaire de
Heilsbrom, daté 1451-1467, f. 130

[Pro clavicordiis faciendis.] Item tail die leng von
dem ersten b bis zu dem staffet in XVI tail [...] so hast gute form zu
allen clavicorden [...]
Manuscrits
- Ms. 554, Erlangen, Universitätsbibliothek, origine allemande, daté
1454-1480, f. 202v-203

Item sciendum primo quod tonus ut hic sumitur est
discretio sive cognitio principii [...] (traité des tons)
Manuscrits
- Ms. Clm 21311, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine
allemande, daté 1487, f. 126-128

It is tho witt that there are acordance
[...]
Manuscrits
- Ms. 410 II, Cambridge, Corpus Christi College, origine anglaise,
seconde moitié XVe siècle. f. 13v-15
Éditions modernes
- BUKOFZER MANFRED, Geschichte des englischen Diskants und des Fauxbourdons nach den
theoretischen Quellen. Dans « Sammlung musikwissenschaftlicher
Abhandlungen » (21), Heitz, Strassbourg 1936, p. 143-146
[édition
électronique de l'Université d'Indiana]

it is to wyte that ther are III degres of discant
[...]
Manuscrits
Ms. Add. 21455, London, British Library, origine
anglaise, daté de v. 1400, f. 9r
[édition
électronique de l'Université d'Indiana]
Éditions modernes
- BUKOFZER MANFRED, Geschichte des englischen Diskants und des Fauxbourdons nach den
theoretischen Quellen. Dans « Sammlung musikwissenschaftlicher
Abhandlungen » (21), Heitz, Strassbourg 1936, p. 137-138
[édition
électronique de l'Université d'Indiana]
- GEORGIADES THRASYBULOS, Englische Diskanttraktate aus der ersten Hälfte des 15. Jahrhunderts :
Untersuchungen zur Entwicklung der Mehrstimmigkeit im Mittelalter.
Dans « Schriftenreihe des Musikwissenschaftlichen Seminars der Universität
München » (3), Selbstverlag und Auslieferung: Musikwissenschaftliches
Seminar der Universität München 1937, p. 27-28
[édition
électronique de l'Université d'Indiana]

Junioribus ut facilius habeantur modus et scientia
intonandi est scire [...] (plain-chant)
Manuscrits
- Ms. Clm 7589, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine allemande,
XVe siècle, f. 146va-147 vb

Juxta artem conficiendi quam alii compositiones artem dicunt vel vocitatis. (contrepoint)
Manuscrits
- Ms. Mus. IV 3000 Rara (Sup. ms.), Göttingen, Niedersächsische Staats-
und Universitätsbibliothek, origine allemande, fin XVe-début XVIe siècle,
f. 26-45

Livre des cycles rythmiques (court traité en deux chapitres. Définition du rythme. Les six modes rythmiques : thakil awwal - thakil
thani - khatif al-ramal - ramal - khatif - rame al-ramal)
Manuscrits
- Ms. PM. 446, Berlin, Staatsbibliothek preußischer Kulturbesitz, daté 1445, f. 163b, 167a, 168a.

Libellus musice adiscende valde utilis [...] (plain-chant et musique mesurée, v. 1400)
Manuscrits
- Ms. lat. 5129, Roma, Biblioteca Vaticana, origine italienne, daté de v. 1470, f. 145r-157r
- Ms. O 29, Roma, Biblioteca Vallicelliana, origine romaine, écrit par l'oratorien Giovenale Ancina, XVIe siècle, f. 12r-14v
Éditions
- SEAY ALBERT, Anonymus ex codice Vaticano lat. 5129. Dans «Corpus Scriptorum de Musica» (9), American Institute of Musicology, Roma 1964, p. 21-45

Longa, duplicium, simplicum [...]
Manuscrits
- Ms. R.14.26 (899), Cambridge, Trinity College, origine anglaise, fin
XVe siècle, f. 256

Longa. Brevis. Semibrevis. Minima [...]
Manuscrits
- Ms. 883, Barcelona, Biblioteca de Catalunya, origine italienne, daté
de v. 1400, f. 27v-28

Manus musica est organum distinctis clavibus et
vocibus registrum [...]
Manuscrits
- Ms. Cpv 4774, Wien, Österreichische Nationalbibliothek, XVe siècle, f.
37r-38v

Maxima perfecta vero sex tempora et maxima
imperfecta [...] valet quatuortempora (fragment de traité de musique
mesurée)
Manuscrits
- Clm 29770/5, München, Bayerische Staatsbibliothek, XVe siècle,
provient du Ms. 4° Inc. dpl. 1114, München, Bayerische Staatsbibliothek,
fragment 5

Maxima sic formatur [...] longa sic formatur
[...]
Manuscrits
- Ms. M CIII (1463), Praha, Prazkéo hradu, knihovna metropolitní
kapituly, originaire de Bohême, daté 1427-1437, f. 86 (avec figures)

Medietas lineae facit G sol re ut [...]
Manuscrits
- Ms. Canonici Misc. 339 (S.C. 19815), Oxford, Bodleian Library, origine
italienne, seconde moitié XVe siècle, f. 30rb-30va
Éditions
- MEYER CHRISTIAN, Mensura monochordi. La division du monocorde (IXe-XVe siècles).
Paris 1996, p. 143

M.J.C. de modo cantandi cantum planum sex ponenda
sunt capitula [...] (plain-chant)
Manuscrits
Ms. a VI 44, Salzburg, Abtei Sankt Peter, daté 1490, f.
20r-22r
[édition
électronique de l'Université d'Indiana]


Jean-Marc Warszawski
Novembre 1995 - 1er novembre 2008
© Musicologie.org


À propos - contact | S'abonner au bulletin | Biographies de musiciens | Encyclopédie musicale | Articles et études | La petite bibliothèque | Analyses musicales | Nouveaux livres | Nouveaux disques | Agenda | Petites annonces | Téléchargements | Presse internationale | Colloques & conférences | Collaborations éditoriales | Soutenir musicologie.org.
Musicologie.org, 56 rue de la Fédération, 93100 Montreuil, ☎ 06 06 61 73 41
ISNN 2269-9910
Samedi 12 Avril, 2025
