Écrits anonymes sur la musique au
XVe siècle (3/4)
Écrits relatifs à la
musique ( 580-1764) : Index chronologique
1. de «Musica manualis cum
tonale» à «Dictis super addenda diligenter»
2. de «Dicunt multi
» à «M.J.C. de modo»
3.
de «Modus cantandi versiculum » à
« Pri re la. Se re fa »
4.
de « Primo dividatur » à «
Ze lernen dy figurlichen musica »
Modus cantandi versiculum
Manuscrits
- Ms. Add. 21149, London, British Library, origine allemande, daté 1515,
f 25 v.

Modus est regula natura et formam cantuum regularium
desmonstrans [...]
Manuscrits
- Ms. 883, Barcelona, Biblioteca de Catalunya, origine italienne, daté
de v. 1400, f. 31v-47

Monicordum unius chordae instrumentum [...]
Manuscrits
- Ms. MSS 225, New-Haven, Yale University, Beinecke Rare Book and
Manuscript Library, origine suppoée à Erfurt ou Kraków, XVe siècle

Moyses dixit repertorem huius artis musice
[...]
Manuscrits
- Ms. Add. 10336, London, British Library, origine anglaise, daté 1500,
f. 98v-99
- Ms. 466, London, Lambeth Palace, origine anglaise, daté 1524-1525,
copié par William Chelle, f. 31rv b34/96-99

Musica est ars spectabilis cuius sonus in celo et in
terra modulatur [...] (traité de musique mesurée)
Manuscrits
- Ms. Cappon. lat. 206, Roma, Biblioteca Vaticana, origine italienne,
XVe siècle, f. 138r-168r

Musica est scientia tractans de vocibus et vocum
proportionibus. Dicitur autem musica a moys
Manuscrits
- Ms. 554, Erlangen, Universitätsbibliothek, origine allemande, daté
1454-1480, f. 122rv

Musicha und costa ex septem consonantiis [...] (sur les consonances)
Manuscrits
- Ms. VIII. D. 12, Napoli, Biblioteca nazionale, composé de trois
liasses: I, f. 1-22v, fin XIIe siècle: II, f. 23-32r, XIVe siècle; III,
33r-59v, XVe siècle, f. 52r

Musicus dicitur vel ille testante boetio [...] (musique vocale et instrumentale)
Manuscrits
- Ms. lat. Cl. VIII, 85 (3579), Venezia, Biblioteca Marciana, origine
italienne, daté 1464, f. 84r-88v
Éditions modernes
GERBERT MARTIN, Scriptores ecclesiastici de musica sacra potissimum [3 v.], Typis
San-Blasianis, Saint-Blaise 1784 ; Olms, Hildesheim 1963, (3) p. 121
[édition
électronique de l'Université d'Indiana]

Musica est scientia recte canendi
Manuscrits
- Ms. Mus. ms. theor. 1599, Berlin, Staatsbibliothek Preußischer
Kulturbesitz, origine italienne, XVe siècle, f. 1-22, Musica secundum Boetium est scientia recte canendi seu veraciter
modulandi [...]
- Ms. Add. 4912, London, British Library, origine anglaise, XVIIIe siècle, Lansdowne 763
- Ms. Lansdowne 763, id., origine anglaise, daté de v. 1450, copié par
John Wylde. Copié dans le Ms. Add. 4912 (XVIIIe siècle), f. 55v-59
[édition
électronique de l'Université d'Indiana]
- Ms. Bodley 515 (S.C. 2185), Oxford, Bodleian Library, origine
anglaise, début XVe siècle, 89-90
Éditions

Pseudo John Wylde
Quia iuxta sapientissimum
(Après 1220)
Manuscrits
- Ms. 2284, Paris, Bibliothèque Sainte-Geneviève, début XIIIe s
- Ms. Add. 4912, London, British Library, origine anglaise, XVIIIe s.,
copie du London, British Library, Lansdowne 763; Ms. Lansdowne 763, id.,
origine anglaise, daté de v. 1450, copié par John Wylde. Copié dans le Ms.
Add. 4912 (XVIIIe s.), f. 54-55
- Ms. Bodley 77, Oxford, Bodleian Library, origine anglaise, XVe s.
Éditions
Bibliographie
- SWEENEY CECILY PAULINE, John Wylde and the Musica Guidonis. Dans «Musica Disciplina» (29)
1975, p. 43-59
- —, The Musical Treatise Formerly Attributed to John Wylde and the
Cistercian Chant Reform (thèse). University of California, Los Angeles
1972

Musica mensuralis est que mensuretur his tribus principiis [...]
Manuscrits
- Ms. 125 MS c 36 (138g), Praha, Národní muzeum, originaire de Bohême ou
de Saxe, daté de v. 1515-1520, f. 25-29

Musicis studium a cunctis summopere amplectendum
fore [...]
Manuscrits

Musices mensurabilis figuras diversas esse
certissimum est [...]
Manuscrits
- Ms. MS Mus. 142, Cambrige, MA, Harvard Univeristy, The Houghton
Library, originaire de Lodi, Italie, daté de v. 1480, f. 1v-22

Musica etiam acuta cum gravibus sonis miscens
diversis variisque vocibus unum concentum facit
Manuscrits
- Ms. Lat. 13, Philadelphia, University of Pennsylvania, Charles
Patterson Van Pelt Library, origine italienne, fin XVe siècle, f. 226

Musica
quoniam, anonyme XVe, Bohême ou Saxe
Musica quoniam veneracione digna [...]
Manuscrits
- Ms. 125 MS c 36 (138g), Praha, Národní muzeum, originaire de Bohême ou
de Saxe, daté de v. 1515-1520, f. 48v-58v

[a] [Circa presentis libelli musicalis exordium alique premittende...] Musica sit una illarum artium liberalium ad quam [...] (traité de
plain-chant)
[b] [Circa initium musice artis persuadetur necessaria esse festinare [...]
[Capitulum primum de manu et eius clavibus [...] (traité de plain-chant)
[c] [de notarum figuris [...] Figura est species notarum cognitionem faciens [...] (traité de musique mesurée)
Manuscrits
- Ms. I 83, Würzburg, Franziskanerkloster, origine allemande, daté
1491-1501, copié par Ulrich Osswald de Röttingen, [a], f. 123-142; [b], f.
143-160; [c], f. 165r-161v

Musica es sabiduria o maestrai de cantar [...]
Manuscrits
- Ms. b.I.13, El Escorial, Real Biblioteca del Monasterio de San
Lorenzo, origine espagnole, seconde moitié XVe siècle, f. 175v-177

Musica secundum Bohecium sic diffinitur. Est
iocundissima sciencia homines honorans [...]
Manuscrits
- Ms. 1859, Kraków, Biblioteka Jagiełłonska, originaire de l'Université
de Cracovie, daté 1447 & 1471, f. 3-13

Musyke in hys melody requyrythe trew sounds
[...]
Manuscrits

Mutatio est unius vocis in aliam variatio
[...]
Manuscrits
- Ms. Cpv 4774, Wien, Österreichische Nationalbibliothek, XVe siècle, f.
44v, Post dicta de manu dicendum est de mutatione [...]
- Ms. lat. fol. 258, Berlin, Staatsbibliothek Preußischer Kulturbesitz,
origine allemande, fin XIVe, début XVe siècle, f. 8v, Mutatio est unius
vocis in proximam sub eodem sono variatio; Ms. theol. lat. quart 74, id.,
origine allemande, daté 1464, f. 109r, est autem mutatio unius vocis per
alternam [...]; Ms. Clm 8951, id., origine allemande, daté 1515 (copiste,
Johannes de Maspach) et 1439 (copiste, Bartholomeus Fryesz), f. 124v-125,
Nota mutatio est divisio unius vocis in alteram in eodem signo [...]
- Ms. Arundel 299, London, British Library, origine allemande ou
autrichienne, daté 1491, f. 66-67

Nec reticere oportet musicam laudum preconiis
extollendo [...]
Manuscrits
- Ms. I.G.1 (275), Praha, Národní knihovna (dríve Universitní knihovna),
origine tchèque, première moitié XVe siècle, f. 1-17

Neumarum voces novem sunt prima facit d
[...]
Manuscrits
- Ms. I.Q.43, Wrocław, Biblioteka Uniwersytecka, fin XVe siècle, f.
137v
Éditions
- MEYER CHRISTIAN, Mensura monochordi. La division du monocorde (IXe-XVe siècles).
Paris 1996, p. 219

Trois traités de plain-chant, [a] Nota che septe sono le lectere della mano cioe [...] ; [b] Notandum est quod regula subscripta [...] ; [c] Vide musicalis sive magistralis ad cantum hec inspiciendum
[...]
Manuscrits
- Ms. Cod. Donaueschingen 250, Stuttgart, Württembergische
Landesbibliothek, origine italienne, daté 1476, [a] f. 92-95v; [b] f.
96-102v (& f. 102v: Capiam a signo quam musicam designo; [c] f.
103-119
- Ms. C 105, Roma, Biblioteca Vallicelliana, origine italienne, XIVe-XVe siècles, [b] f. 119-157
Éditions
- LA FAGE ADRIEN DE (1801-1862), dans «Essais de diphthérographie
musicale», O. Legouix, Paris 1864; A. Knuf, Amsterdam 1964, p. 423-427 [b]
éd. partielle

Nota duas bonas regulas de omni numero pari
[...]
Manuscrits
- Ms. Add. 10336, London, British Library, origine anglaise, daté 1500,
f. 103v
- Ms. 466, London, Lambeth Palace, origine anglaise, daté 1524-1525,
copié par William Chelle, f. 36

Nota etiam quod octo sunt concordancie [...]
Manuscrits
- Ms. O.9.29 (1441), Cambridge, Trinity College, origine anglaise, daté
1416 (aussi 1460), rédigé par John Wilde, traité signé Robert de Brunham,
f. 55-56

Notae seu claves in manu sunt haec [...]
Manuscrits
- Ms. Add. 31388, London, British Library, originaire de l'abbaye
bénédictine de Saint-Ulrich et Afra (Augsburg), daté 1497, f. 11-38v

Nota extra litteram boecii hic m.o. spacium precise
ostendit [...]
Manuscrits
- Ms. 1861, Kraków, Biblioteka Jagiełłonska, origine supposée à
Cracovie, daté de v. 1445, f. 48,

Nota ille videtur esse bonus ordo doctrinandi
[...] (plain-chant)
Manuscrits
- Ms. De 4, Tübingen, Universitätsbibliothek, origine allemande,
XVe-XVIe siècles, f. 256

Nota musica est sciencia docens formare cantum
secundum debitam exigentiam toni et euphonie [...] (plain-chant)
Manuscrits
- Ms. Clm 24809, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine
allemande, daté de v. 1406-1417, f. 148va-b
- Ms. N LI (1575), Praha, Prazkéo hradu, knihovna metropolitní kapituly,
origine en Bohême, daté 1500, f. 207v-216

Nota magada in musica dicitur lignum modicum super
quod poni debet corda [...] (sur le terme magada)
Manuscrits
- Ms. 17.19 Aug. 4° (cat. 3109), Wolfenbüttel, Herzog-August-Bibliothek,
origine allemande, XVe siècle, f. 345v

Notandum 17 ad 16 est proporcio sesquisextadecima
[...]
Manuscrits
- Ms. I.Q.43, Wrocław, Biblioteka Uniwersytecka, fin XVe siècle, f.
138

Notandum est quod duodecim sunt species
contrapunctus. Videlicet Unisonus, 2, 4, 6, 8 [...] (traité de
contrepoint)
Notandum est quod tresdecim species sunt
concordantiarum [...]
Manuscrits
- Ms. lat. Cl. VIII, 85 (3579), Venezia, Biblioteca Marciana, origine
italienne, daté 1464, f. 48r-56v
- Ms. 883, Barcelona, Biblioteca de Catalunya, origine italienne, daté
de v. 1400, f. 31rv

Notandum quod secundum musicos duplices sunt
modi
Manuscrits
- Ms. Add. 34200, origine allemande, daté de v. 1450, f. 39v
Éditions modernes

Notandum tonus multipliciter dicitur [...]
Manuscrits
- Ms. lat. qu. 238, Berlin, Staatsbibliothek Preußischer Kulturbesitz,
daté 1456 & 1457, f. 117v-118

Notandum quod quinque sunt figure videlicet maxima,
longa, brevis, semibrevis, minima [...] (traité de musique
mesurée)
Manuscrits
- Ms. Mus. ms. 40613, Berlin, Staatsbibliothek Preußischer Kulturbesitz,
originaire de Nürnberg, daté 1452-1460, f. 82-83
Bibliographie
- AMELN K. (éd.), Locheimer Liederbuch und Fundamentum organisandi des Connrad
Paumann. Berlin 1926 ; dans «Dokumenta musicologica» (2), Bärenreiter,
Kassel, Basel 1972
- ARNOLD F. W., Das Locheimer Liederbuch nebst des Ars Otganisandi von Conrad Paumann
[...] mit einem Nachwort von Friedrich Chrysander und H. Bellermann.
Dans «Jahrbuch für Musikalische Wissenschaft (II) 1867, p. 1-234; Leipzig
1926; Wiesbaden 1969, p. 178-182
- PETZSCH C., Das Lochamer-Liederbuch. Einleitung und Bearbeitung der Texte. Dans
«Denkmäler der Tonkunst in Bayern» (NF, Sonderband, 2) Wiesbaden 1972
- SALMEN WALTER, Das Lochamer Liederbuch: Eine musikgeschichtliche Studie. Dans
«Sammlung musikwissenschaftlicher Einzeldarstellungen» (18), Leipzig
1951
Voir: Paumann Konrad (1410-1463)

Notandum quod manus secundum musicum sic dicitur
[...] (traité de plain-chant)
Manuscrits
- Ms. 22, Freiburg/B., Universitätsbibliothek, origine allemande, daté
1490, f. 17v-26v

Notandum est quod 8 sunt consonantie in musica [...]
vel ditonus nec precedat nec sequitur (sur les consonances)
Manuscrits
- Ms. Clm 18751, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine
allemande, XVe siècle, f. 160v

[a] Notandum quod litterarum musicalium quedam duplicantur [...]; [b] Modus est distantia unius vocis ab altera et sunt novem [...]; [c] Nota quod quilibet tonus regularis [...]
Manuscrits
- Ms. II, 1, 2°, 38, Augsurg, Universitätsbibliothek, daté 1473-1576, f.
175, interpolé dans le début d'un traité de plain-chant
- Ms. Clm 19300, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine
allemande, daté 1454, f. 217-220

[a] Notandum quod septem sunt species ; [b] Notandum est quod septem sunt species
Manuscrits
- Ms. XI.E.) (2056), Praha, Národní knihovna (dríve Universitní
knihovna), origine allemande, daté 1400, f. 246v-247 [a]
- Ms. lat. 5129, Roma, Biblioteca Vaticana, origine italienne, daté de
v. 1470 [b]
Éditions

[Carissimum tractatum de cantu figurativo koralique
plano prononciare ordinavi [...] Nota primam partem prosequendo
considerandum accipitur quod duplex est cantus scilicet perfectus et
imperfectus [...] Est ergo prima regula quum reperitur in cantu pausa
tegens tria apacia [...] (règles de musique figurée et de
plain-chant)
Manuscrits
- Ms. 496, Erlangen, Universitätsbibliothek, supposé originaire de
Heilsbrom, daté 1451-1467, f. 131-135

Nota quatuor esse proprietates unitatis
[...]
Manuscrits
- Ms. Add. 10336, London, British Library, origine anglaise, daté 1500,
f. 103rv
- Ms. 466, London, Lambeth Palace, origine anglaise, daté 1524-1525,
copié par William Chelle, f. 35v

Nota quod antiqui musici [...]
Manuscrits
- Ms. Bodley 300 (S.C. 2474), Oxford, Bodleian Library, origine
anglaise, début XVe siècle, f. 119vb-120rb

[a] Nota quod datur quinque partita divisio clavium in manu [...] [c] Nota quod quatuor sunt modi principales [...] [d] tableau de solmisation ; [e] Notandum quod litterarum musicalium quedam duplicantur[...] ; [f] Modus est distantia unius vocis ab altera [...] [g] Nota quod quilibet tonus regularis constat solum ex duobus cantibus
[...]
Manuscrits
- Ms. Clm 8258, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine allemande,
XVe s., f. 16, b; Ms. Clm 19300, id., origine allemande, daté 1454, f.
215-220: a-g
- Ms. II, 1, 2°, 38, Augsurg, Universitätsbibliothek, daté 1473-1576, f.
174-179, c-g

Nota quod cantus ascendit ab E grave vel G grave vel
a A acuto [...]
Manuscrits
- Ms. ML 171 J 6 Case, Washington, Library of Congress, Music Division,
origine vénitienne, daté 1465-1477, f. 70

Nota quod ex duabus minimis fit semibrevis
imperfecta [...]
Manuscrits
- Ms. Add. 10336, London, British Library, origine anglaise, daté 1500,
f. 105v-106

Nota quod in proportione sexquialtera supra tempus
perfectum [...]
Manuscrits
- Ms. Add. 22315, London, British Library, origine italienne, copié par
Nicola Burzio, daté après 1473, f. 62 rv

Nota quod nulla sillaba potest habere [...]
Manuscrits
- Ms. O.9.29 (1441), Cambridge, Trinity College, origine anglaise, daté
1416 (aussi 1460), rédigé par John Wilde, traité signé Robert de Brunham,
f. 55

Nota quod omnes toni habeantur ut frequenter in
istis quatuor clausulis [...] ; Nota quod omnis tonus impar ut primus, tertius [...] ; Nota Gamaut, are, bmi, cfaut dicuntur graves [...] ; Nota quandocumque in spacio [...] (sur les modes, avec main de
solmisation)
Manuscrits
- Ms. 613, Erlangen, Universitätsbibliothek, daté 1451, f. 319
- Ms. Clm 28793, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine
française, XVIe siècle, f. 88, Gamaut are b. m [...] gamaut enrienle une clef ut si a que vois
[...]

[a] Nota quod prima species diatessaron [...] ;[b] Nota quod quinque sunt tetracorda [...]
Manuscrits
- Ms. O.9.29 (1441), Cambridge, Trinity College, origine anglaise, daté
1416 (aussi 1460), rédigé par John Wilde, traité signé Robert de Brunham,
f. 55v [a] [b]
- Ms. 283, Treviso, Biblioteca Comunale [a]
Éditions
- SARNI EMANUELA, Un trattato quattrocentesco sugli intervalli nella Biblioteca comunale
di Treviso. Dans «L'Ars Nova Italiana del Trecento» (5), Certaldo
1985, p. 226-230 [a]
Voir : SREAY ALBERT éditeur), Bonaventura da Brescia, Brevis collectio artis musicae. Dans «
Critical Texts » (11), Colorado College Music Press 1980, p. 19
[édition
électronique de l'Université d'Indiana]

[a] Nota quod quatuor sunt modi principales cantandi omnem cantum [...] ; [b] Item nota quod omnis cantus in sede sui sed eius tonus cognoscitur
[...] (sur les tons)
Manuscrits
- Ms. Clm 8258, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine allemande,
XVe siècle, f. 16-18v, 18v-19v; Ms. Clm 19300, id., origine allemande,
daté 1454, f. 216 (a seulement)

Nota quod septem sunt consonantie in biscantu
[...]
Manuscrits
- Ms. Add 36986, London, British Library, origine italienne, fin
XVe-début XVIe siècle, f. 30v

Nota quod septem sunt descrimina vocum [...] (sur les tons et les modes)
Manuscrits
- Ms. Pal. lat. 1346, Roma, Biblioteca Vaticana, groupement de 5
Manuscrits, XIVe siècle pour cette partie, f. 22r-23v

Nota quod septem sunt litterae per quas omnis cantus
solvisatur [...]
Manuscrits
- Ms. Clm 4387, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine allemande,
XVe siècle, f 40rv & 50rv

Nota quod ubicumque inveneris signum [...]
cognoscatur esse majoris perfecti (musique mesurée)
Manuscrits
- Ms. Cappon. lat. 206, Roma, Biblioteca Vaticana, origine italienne,
XVe siècle, f. 168v-171r

Nota quod unisonus de ut est simile ut [...] (sur les intervalles)
Manuscrits
- Ms. VIII. D. 12, Napoli, Biblioteca nazionale, composé de trois
liasses, XVe siècle pour cette partie (III), f. 51v-52r
- Ms. 606 (IV.9), Pisa, Biblioteca Universitaria, formé de deux
Manuscrits originaires du Nord-Est de l'Italie, daté 1429 pour cette
partie, f. 43 (interpolé)
- Ms. ML 171 J 6 Case, Washington, Library of Congress, Music Division,
origine vénitienne, daté 1465-1477, f. 70
Voir Philippe de Vitry
[édition
électronique de l'Université d'Indiana]

Nota quotienscumque in primo [...]
Manuscrits
- Ms. Add. 34200, origine allemande, daté de v. 1450, f. 40v

[a] Nota triplicia sunt semitonia. Primum est quod fit ex mi circa fa in
manu [...] [b] Voces proprie autenti b c d acuta [...] (solmisation et modes)
Manuscrits
- Ms. Clm 18947, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine
allemande, XVe siècle, f. 238

Nota tres sunt figure que concernunt ligaturam in
cantu [...] (régles des ligatures et tableau)
Manuscrits
- Ms. 98 th. 4°, Regensburg, Bischöfliche Zentralbibliothek,
Proskesche-Musikbibliothek, origine allemande, daté 1457-1476, f.
309-310

Numerus sexdecim est numerus praestissimusica
[...]
Manuscrits
- Ms. Add. 4912, London, British Library, origine anglaise, XVIIIe siècle, copie Lansdowne 763
- Ms. Lansdowne 763, London, British Library, origine anglaise, daté de
v. 1450, copié par John Wylde. Copié dans le Ms. Add. 4912 (XVIIIe siècle), f. 88v-89

Numquid in corporibus celi superioribus
[...]
Manuscrits
- Ms. R.14.26 (899), Cambridge, Trinity College, origine anglaise, XVe siècle, f. 6-9

Octo secundo seculorum, primus generalia servat
[...]
Manuscrits
- Ms. 883, Barcelona, Biblioteca de Catalunya, origine italienne, daté
de v. 1400, f. 10v

Octo sunt toni quatuor pares et quatuor impares
[...]
Manuscrits
- Ms. 883, Barcelona, Biblioteca de Catalunya, origine italienne, daté
de v. 1400, f. 26rv

Omnes autenti a suis finalibus [...]
Manuscrits
- Ms. Barth. 170, Frankfurt/M., Stadt- und Universitätsbibliothek,
origine allemande, daté 1419, f. 116v-117 (interpolé dans un tonaire); f.
117v, Diagramme Rota tonorum; f. 118, nomenclature grecque des notes

Omne ut incipiens in g cantatur per b quadrum
[...]
Manuscrits
- Ms. 5-1-43, Sevilla, Biblioteca Capitular y Colombina, originaire de
Naples ou de Florence, daté 1470-1490, à compléter pas le Ms. Nouv. Acq.
fr. 4379, Paris, Bibliothèque Nationale, f.a3-a5v

Omnis nota in cantu mensurato vel est maxima (Musique mesurée) ; Omnis nota sic formata (musique mesurée, tradition Marchett de
Padoue)
Manuscrits
- Ms. Aldini 361, Pavia, Biblioteca Universitaria, origine italienne,
XVe siècle, f. 58r
- Ms.l. V. 30, Siena, Biblioteca comunale, origine italienne, XVe siècle, f. 142v
- Ms. lat. Cl. VIII, 82 (3047), Venezia, Biblioteca Marciana, origine
italienne, XVe siècle,
Éditions
- COUSSEMAKER CHARLES-EDMOND-HENRI DE (1805-1876), dans «Scriptorum de
musica medii aevi novam seriem a Gerbertina» [4 v.]. Durand, Paris
1864-1876; Olms, Hildesheim 1963, (III) p. 262a
- GALLO F. ALBERTO, Due trattatelli sulla notazione del primo trecento. Dans
«Quadrivium» (12, 1) 1971, p. 119-130
[édition
électronique de l'Université d'Indiana]
Bibliographie
- RISTORY HEINZ, Post-franconische Theorie und Früh-Trecento. Die Petrus de Cruce :
Neuerungen und ihre Bedeutung für die it. Mensuralnotenschrift.
Frankfurt-Bern-New York 1988, p. 125, 127

Omnis numerus circum se positorum [...]
Manuscrits
- Ms. Add. 10336, London, British Library, origine anglaise, daté 1500,
f. 31v-57v

Omnis compositio vel est communiter dicta vel
proprie [...]
Manuscrits
- Ms. MS 485/22, Philadelphia, Rosenbach Museum and Library, origine
allemande, daté 1443, f. 7

Omnis cantus figurativus aut est perfectus,
imperfectus aut diminutionis (musique mesurée et tableau des
figures)
Manuscrits
- Ms. 496, Erlangen, Universitätsbibliothek, supposé originaire de
Heilsbrom, daté 1451-1467, f. 130v

Omnium proportionum musicalium [...]
Manuscrits
- Ms. Add. 34200, origine allemande, daté de v. 1450, f. 40

Ogni contrapunto de' cominciare [...]
Manuscrits
- Ms. Add 36986, London, British Library, origine italienne, fin
XVe-début XVIe siècle, f. 26-30

Oportet non derisorie neque dolose [...]
Manuscrits
- Ms. Hs. II 248, Mainz, Stadtbibliothek, origine allemande (Sud), daté
1468, f. 88-104

Per avere alcuna notitia
- Ms. Redi 71, Firenze, Biblioteca Medicea Laurenziana, XVe siècle, f.
13r-24r
Éditions
- CARAPETYAN ARMEN, Anonyme, Notitia del valore delle note del canto miserato. Dans «
Corpus Scriptorum de Musica » (5), American Institute of Musicology
1957

Pirichius ut fuga [...]
Manuscrits
- Ms. Bodley 77, Oxford, Bodleian Library, origine anglaise, XVe siècle,
f. 139

Pone ubi volueris primum punctum [...] (organistrum)
Manuscrits
- Ms. I.Q.43, Wrocław, Biblioteka Uniwersytecka, fin XVe siècle, f.
136v-141v (f. 136v, tableau sur l'ambitus des tons)
Éditions
- MEYER CHRISTIAN, Mensura monochordi. La division du monocorde (IXe-XVe siècles).
Paris 1996, p. 216

Post differentiarum gradualium et alleluia
[...]
Manuscrits
- Ms. Canonici Misc. 42 (S.C. 19518), Oxford, Bodleian Library, origine
italienne, fin du XVe siècle, f. 151-184

Postquam rudibus fabricam materiale [...] (traité du rythme)
Manuscrits
- Ms. Cappon. lat. 206, Roma, Biblioteca Vaticana, origine italienne,
XVe siècle, f. 3r-15r

Post quam de mutationibus manus cantibus clavibus et
eorum intervallis [...]
Manuscrits
- Ms. Cpv 4774, Wien, Österreichische Nationalbibliothek, XVe siècle, f.
62r

Potest ascendere ad. f. acutum et descendrer in C.
Grave [...] (traité des huit tons)
Manuscrits
- Ms. a VI 44, Salzburg, Abtei Sankt Peter, daté 1490, f. 1-14v

Presens compendium secundum famosiores musicos
[...] (musique mesurée, concordance partielle avec l'anonyme de
Coussemaker 3, XII)
Manuscrits
![Presens compendium secundum famosiores musicos [...]](prima_nota.gif)
![Presens compendium secundum famosiores musicos [...]](prima_nota_b.gif)
Éditions
- COUSSEMAKER CHARLES-EDMOND-HENRI DE (1805-1876), dans «Scriptorum de
musica medii aevi novam seriem a Gerbertina» [4 v.]. Durand, Paris
1864-1876; Olms, Hildesheim 1963, (III) p. 475
- PALMER JILL, A Late Fifteenth-Century Anonymous Mensuration Treatise. Dans
«Musica Disciplina» (39) 1985, p. 89-103

Prima novissima clausa penultima cotus et uncus
primum un sexto fa sol la [...] re ut re mi quaternus (formule sur les
modes)
Manuscrits
- Ms.l. V. 30, Siena, Biblioteca comunale, origine italienne, XVe siècle, f. 129r
Éditions
- COUSSEMAKER CHARLES-EDMOND-HENRI DE (1805-1876), dans « Scriptorum de
musica medii aevi novam seriem a Gerbertina » [4 v.]. Durand, Paris
1864-1876; Olms, Hildesheim 1963, (I) p. 262a

Prima regula coniunta Boetti signiatur per b in b mi
[...]
Manuscrits
- Ms. Add 36986, London, British Library, origine italienne, fin
XVe-début XVIe siècle, f. 33v-34

[a] Prima regula contrapuncti est quod omnis contrapunctus debet perfecte
incipi et finiri [...] (contrepoint); [b] Notandum quod large cantando omnes notas cantus figurati septem sunt
species variabiles cantus figurati [...] (musique mesurée); [c] Notandum quod octo sunt proportiones musicales que in cantu mensurali
ponetur [...] (proportions) ; [e] Gamaut ut my sol la/Are, Re fa la [...] (table de consonances) ;
[f] Est tonus autentus tenor et nota dicitur esse [...] (ethos des
modes); [g] Pro aliquantula fracti cantus dilucidatione [...] (musique
mesurée); [h] Primum in medio la sol fa subtili melodia (tonaire et exercices de
solmisation)
Manuscrits
- Ms. Mc 48, Tübingen, Universitätsbibliothek, origine allemande, fin
XVe siècle, [a] f. 64v-67, [b] f. 68-76, [c] f. 76v-78v, [e] f. 81r, [f]
f. 89r-v-, [g] f. 92-99v, [h] f. 114v-115v
Éditions
- MEYER CHRISTIAN, Anonymi : Tractatus de cantu figurativo et de contrapuncto (c.
1430-1520). Dans «Corpus Scriptorum de Musica» (41), American
Institute of Musicology, Neuhausen 1997, p. 58-65 [a]
[édition
électronique de l'Université d'Indiana]

Primo videndum est de ut quot ponuntur [...]
Manuscrits
- Ms. Add 36986, London, British Library, origine italienne, fin
XVe-début XVIe siècle, f. 32v

Primo et ante omnia scire debes quod quinque sunt
figurae [...]
Manuscrits
- Ms. ML 171 J 6 Case, Washington, Library of Congress, Music Division,
origine vénitienne, daté 1465-1477, f. 96-98

Primo coeli scribitur aristoteles princeps
philosophorum ignoratis principiis necesse est enim artem ignorare
[...] (traité de plain-chant)
Manuscrits
- Ms. Clm 30059 (olim Mus. Mss. 1572), München, Bayerische
Staatsbibliothek, origine allemande, XVe siècle, f. 2-23v

Primo sciendum est quod duodecim
Manuscrits
- Ms. D 39, Catania, Biblioteche Riunite Civica e Antonio Ursino
Recupero
Éditions

Primus est tonus re la re fa [...]
Manuscrits
- Ms. Add. 4912, London, British Library, origine anglaise, XVIIIe siècle, copie du ms. Lansdowne 763
- Ms. Lansdowne 763, id., origine anglaise, daté de v. 1450, copié par
John Wylde. Copié dans le Ms. Add. 4912 (XVIIIe siècle), f. 68v
[édition
électronique de l'Université d'Indiana]

Primus tonus continet suam undecimam aliquando
[...]
Manuscrits
- Ms. ML 171 J 6 Case, Washington, Library of Congress, Music Division,
origine vénitienne, daté 1465-1477, f. 101v-102

Prima regula. Omnis nota quadrata non habens caudam
[...]
Manuscrits
- Ms. Clm 4382, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine allemande,
daté 1405, f. 199v

Pri re la. Se re fa. Ter mi fa [...]
Manuscrits
- Ms. Add. 19966, London, British Library, originaire de Noyon (France),
XVIe siècle, f. 139 v; Ms. Arundel 299, id., origine allemande ou
autrichienne, daté 1491, f. 68
- Ms. lat. oct. 267, München, Bayerische Staatsbibliothek, origine
supposée à Leipzig, daté 1492-1499, f. 13 v
Voir : DE COUSSEMAKER EDMOND, Scriptorum de musica medii aevi nova series a Gerbertina altera [4.
v.], Durand, Paris: Durand, 1864-1876 ; Olms, Hildesheim 1963, (2) p. 470
[édition
électronique de l'Université d'Indiana]
Voir : GLAREAN (Henrici Loriti), Dodekachordon (1547). « De vulgari Modorum agnitione Caput XIII
» (De la reconnaissance ordinaire des modes) Traduction de Chroistian Meyer (département de la Musique, Université
March Bloch, Strasbourg)
Voir : Ms. cod. pal. vind. 4774, Vienna,
Nationalbibliothek, f 72v
[édition
électronique de l'Université d'Indiana]
Jean-Marc Warszawski
Novembre 1995 - 1er novembre 2008
© Musicologie.org


À propos - contact | S'abonner au bulletin | Biographies de musiciens | Encyclopédie musicale | Articles et études | La petite bibliothèque | Analyses musicales | Nouveaux livres | Nouveaux disques | Agenda | Petites annonces | Téléchargements | Presse internationale | Colloques & conférences | Collaborations éditoriales | Soutenir musicologie.org.
Musicologie.org, 56 rue de la Fédération, 93100 Montreuil, ☎ 06 06 61 73 41
ISNN 2269-9910
Samedi 12 Avril, 2025
